در دوران مواجهه قهرآمیز با فضاهای شهری به دلیل شیوع ویروسِ شهرستیزِ کرونا، دوچرخه به‌عنوان ریسمانی بود که ما دوچرخه‌سواران را همچنان به شهر وصل می‌کرد. در میان متنوع‌ترین چالش‌های شهری که کرونا به ما یادآورد شد، «جابه‌جایی شهری» در هسته مرکزی ماجرا قرار می‌گیرد. در نوشتار پیش رو به توصیه‌های فدراسیون دوچرخه‌سواری اروپا برای آینده شهری در حوزه حمل‌ونقل پرداخته‌ام و امیدوارم در نوشتار بعدی به وضعیت شهرمان تهران بپردازم؛ در نوشتار بعدی نشان خواهم داد چگونه دوچرخه‌ها می‌توانند رابطه ما با شهرمان را ترمیم و فاصله‌گذاری اجتماعی را به یک پیوند اجتماعی تبدیل کنند.

فدراسیون دوچرخه‌سواری اروپا در بحران کووید ۱۹ به دنبال یک بازنگری در مواجهه با حمل‌ونقل شهری است و بر این باور است که درسی که ما از این تراژدی می‌توانیم بگیریم این است که چگونه می‌توانیم جهانمان را بهبود ببخشیم. آنچه در ادامه می‌آید بیانیه این فدراسیون برای خیابان‌های امن‌تر و سالم‌تر پس از فراگیری ویروس کرونا است که به نظر می‌رسد می‌تواند چراغ راه تمام کشورها و شهرها خارج از جغرافیای اروپا نیز باشد.

فراگیری ویروس کرونا تأثیر بی‌سابقه‌ای بر زندگی روزمره ما، اقتصاد ما، محیط ما و حتی سازوکار روابط اجتماعی‌مان داشته است. در طی هفته‌هایی که قرنطینه بر همه ملت‌ها تحمیل ‌شد، اتومبیل‌ها تقریباً از خیابان‌های اروپا ناپدید شدند، میزان آلودگی هوا و آلودگی صوتی یک کاهش تاریخی داشت و در این میان دوچرخه‌ها به‌عنوان ایمن‌ترین وسیله حمل‌ونقل برای سفرهای ضروری، برای تحویل غذا و دارو و همین‌طور برای فعالیت‌های بدنی در فضای باز، پدیدار شدند. ما هرگز پیش‌ازاین، به این وضوح توانایی دیدن تأثیرات مدل جابه‌جایی امروزمان بر سلامتی، محیط، عدالت و ایمنی را نداشته‌ایم.

در سال ۲۰۱۷، ۲۷% کل گازهای گلخانه‌ای در اروپا نتیجه فعالیت‌های بخش حمل‌ونقل بوده است. در ماه‌های جاری تابستان که سیستم‌های گرمایشی در شهرها دیگر سهمی در انتشار این گازها ندارند، حمل‌ونقل به‌عنوان مهم‌ترین عامل آلودگی هوا خواهد بود. ازآنجاکه ما از فاز پر شدت فراگیری این ویروس عبور کرده‌ایم، محدودیت‌ها بر جابه‌جایی مردم و فعالیت‌های تجاری به‌طور فزآینده ای برچیده خواهد شد اما حمل‌ونقل عمومی محدودیت‌های ظرفیتی خود را به خاطر رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی حفظ خواهد کرد. اگر اقدامات ویژه‌ای برای گسترش سالم‌تر، ایمن‌تر، پاک‌تر و عادلانه‌تری از شیوه‌های حمل‌ونقل اتخاذ نشود، تنها تکیه بر حمل‌ونقل مبتنی بر خودروی شخصی برای اروپا باقی خواهد ماند که این راه پیامدهای شدیدی خواهد داشت:

• افزایش آلودگی هوا
• افزایش خطر برای گروه‌های آسیب‌پذیر مثل پیاده‌ها و دوچرخه‌ها و بالا رفتن تصادفات جاده‌ای و همچنین تأثیرات منفی و فشار مضاعفی که این اتفاق بر سیستم بهداشت ملی خواهد داشت که امروز خود زیر فشار فراگیری ویروس کروناست.
• افزایش ازدحام ترافیکی شهر به دلیل اینکه افراد کمتری می‌توانند از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند.
• هدر رفتن پیشرفت‌های جدی‌ای که پس از سال‌ها در ارتباط با حمل‌ونقل پایدار به دست آورده بودیم.

شهرهای متعددی در سراسر اروپا در حال اتخاذ اقدامات جسورانه‌ای برای نشان دادن تعهدشان به آینده ایمن‌تر، سالم‌تر و زیست پذیر تر هستند. بعضی از این اقدامات به شکل موقتی برای مواجهه با شرایط موجود هستند، برخی از آن‌ها هم در حال اتخاذ مزیت خیابان‌های خالی برای تخصیص دوباره فضا به کاربران به‌طور دائمی هستند. شهرهایی چون پاریس، بوداپست، وین، برلین، بروکسل، اسلو، لندن و… در حال برداشتن گام‌های جدی در راستای باز توزیع فضای خیابان هستند. برخی از بهترین اقداماتی که می‌تواند منبع الهام دیگران باشد در اینجا جمع‌آوری شده است:

• شبکه موقت زیرساخت دوچرخه‌سواری

شهرها در مواجهه با مهم‌ترین نیازهای فوری جمعیت برای جابه‌جایی از طریق یک شیوه امن و کارآمد، در حال ساخت مسیرهای دوچرخه برای این منظور هستند که فضاها را  به شکل جسورانه‌ای از اتومبیل‌های می‌گیرد. بوگاتا در کلمبیا اولین نمونه‌ای بود که این ایده را معرفی کرد و به‌سرعت در نیویورک، برلین، بوداپست و جاهای دیگر نیز دنبال شد.

• خدمات رایگان

چندین شرکت‌های دوچرخه اشتراکی مانند Nextbike، Beryl و… به‌منظور فراهم کردن یک جایگزین سریع، ایمن و فعال در برابر اتومبیل‌های شخصی برای کارمندان و متصدیان بهداشت و درمان در همکاری با مقامات شهری خدمات رایگانی را برای آن‌ها شکل داده‌اند. به اشتراک‌گذاری دوچرخه به عنوان ابزاری مفید برای گسترش دوچرخه سواری امری ثابت شده است. گزارش های مختلفی از سراسر قاره اروپا نشان می‌دهد شهروندان چگونه از این دوچرخه‌های باری برای حمایت از باهمستان‌های خود و تحویل اجناس درب منزل به کسانی که امکان خروج از منزل را ندارند استفاده کرده‌اند.

• پشتیبانی‌های دوچرخه‌ای

دوچرخه‌های باری یکی از کارآمدترین شیوه‌های تحویل کالاها در مناطق شهری هستند.  بسیاری از شهرها به‌منظور جلوگیری از انتشار آلودگی و اطمینان از تحویل کالاهای ضروری به دوچرخه‌های باری متوسل شده‌اند. لیسبون و کپنهاگ در حال استفاده از این دوچرخه‌های باری برای حمل‌ونقل بسته‌های کوچک به شهروندان یا بیمارستان‌ها هستند. شرکت‌های تجاری‌ای که در این زمینه فعالیت می‌کردند نیز در حال بخشیدن و اهدای ظرفیت‌های موجودشان برای تحویل ماسک‌ها و سایر محصولات حیاتی به‌وسیله دوچرخه‌های باری‌شان هستند.

توصیه‌های فدراسیون دوچرخه‌سواری اروپا برای گسترش دوچرخه‌سواری (و پیاده‌روی) در شهرها در روزهای کنونی مواجهه با ویروس کرونا:

      یکم؛ ایمن‌سازی کنید

دلیل عمده اینکه چرا تنها حدود ۱۰% اروپایی‌ها دوچرخه‌سواری روزانه انجام می‌دهند این است که نگرانی‌هایی در مورد ایمنی دوچرخه‌سواری وجود دارد. یک شبکه مناسب طراحی‌شده زیرساخت دوچرخه‌سواری یک ضرورت برای گسترش دوچرخه‌سواری به‌عنوان یک مد حمل‌ونقلی ایمن، کارآمد و سالم است. علاوه بر این، مسیرهای دوچرخه عریض به حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی که ما تا زمان کشف و در دسترس قرار گرفتن واکسن کرونا به آن نیاز داریم کمک خواهد کرد. به‌منظور جلوگیری از پیک سنگین ترافیک خودرویی به‌عنوان نتیجه محدودیت‌های (یا نگرانی‌ها) اعمال‌شده بر استفاده از حمل‌ونقل عمومی، و همین‌طور تصادفات جاده‌ای به‌عنوان نتیجه شرایط نامطلوب برای دوچرخه‌سواری، یک شبکه موقتی مسیرهای دوچرخه بایستی طراحی شوند. شهر برلین یک نشریه رسمی‌ منتشر کرده است که جنبه‌های مختلف برنامه ساخت و گسترش زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری در آن به‌طور خلاصه بیان شده است. برای ارتقای کارآمدی بیشتر این سرمایه‌گذاری‌ها، این عوامل  باید در شبکه زیرساختی دائمی شهر یکپارچه و متصل شوند.

راه‌حل دیگری که برای اجرا ساده و ارزان است و منافع آن نه‌تنها تمام کاربران مسیر، بلکه فعالیت‌های تجاری و سرزندگی شهری را نیز شامل می‌شود، محدودیت‌های کاهش سرعت (سیاست‌های آرام‌سازی مسیر) است. ترافیک خودرویی کاهش‌یافته در طول دوران قرنطینه خود یک حس کاذب از امنیت را ساخت. درحالی‌که خودروهای کمتر در مسیر به معنای تصادفات کمتر است، کشورها در حال گزارش افزایش سطح سرعت در خیابان‌ها هستند که این امر پیاده‌ها و دوچرخه‌سواران را در معرض خطر قرار داده است. در پرتلند، ۱۰ متخصص و دانشمند طی یک نامه به وزرای بهداشت و عمران خواستار اعمال محدودیت سرعت شدند. توصیه‌هایی که در انگلیس هم توسط متخصصین اعلام  و خواستار کاهش فوری سرعت وسایل نقلیه شدند.

      دوم؛ مناسب‌سازی کنید

مشوق‌های مالی یکی از شیوه‌های مناسب برای ترجیح یک مد حمل‌ونقلی در مقایسه با مد حمل‌ونقلی دیگر است. راه‌اندازی یک برنامه یارانه‌ای محلی، منطقه‌ای و ملی برای فروش دوچرخه‌های (باری و یا برقی) می‌تواند تلنگری برای جذب مردم به‌طور مستقیم باشد. بنابراین، ازآنجاکه بحران اقتصادی اروپا را به‌شدت متأثر کرده است، بسیاری از شهروندان اروپایی نیاز به کمک‌های مالی به‌منظور تطبیق دوباره خود با شرایط جدید هستند: کمک‌هزینه در تعدادی از مخارج سنگین زندگی روزمره آن‌ها می‌تواند کمکی مناسب برای آن‌ها و برای تولیدکنندگان دوچرخه باشد که از کاهش درآمدهای تولیدی رنج می‌برند. در سال ۲۰۱۷، دولت سوئد یکی از مترقی‌ترین برنامه‌های یارانه دوچرخه‌های برقی در اروپا را اجرا کرد. بیش از ۱۰۰میلیون یورو در طی یک دوره سه‌ساله برای فروش دوچرخه برقی فراهم شد. برنامه‌ای که واقعاً موفق بود و برای صنعت دوچرخه‌سواری یک رونق قابل‌ملاحظه‌ای را فراهم کرد به‌طوری‌که در سال اول برنامه بیش از ۱۰۰۰۰۰ دوچرخه فروش رفت. مثال سوئدی می‌تواند منبع الهامی برای بسیاری از کشورها و شهرها باشند تا برنامه‌های مشابه‌ای را در راستای رشد فروش دوچرخه‌های برقی در اروپا اجرایی کنند.

      سوم؛ سالم‌سازی کنید

گزارش‌های متعدد از شهرهای سراسر جهان این نکته را تائید می‌کند که حمل‌ونقل سهم قابل‌توجهی در افزایش آلودگی مناطق شهری دارد. تصاویری که توسط ماهواره کوپرنیکوس گرفته‌شده  و همچنین به پشتوانه مطالعات متعددی ازجمله تحقیقات دفتر نمایندگی محیط ‌زیست اروپا انجام شده است شواهد بی‌چون و چرایی را ارائه می‌دهد. سطح کیفی زیر استاندار هوا عامل یک تراژدی پنهان در اروپا و سرتاسر جهان است که  درحالی‌که به‌اندازه کرونا قابل‌رؤیت نیست اما به‌مراتب مرگبارتر است: بیش از ۴۰۰۰۰۰ نفر از مردم هرساله در اروپا به خاطر این آلودگی جان خود را  به‌طور ناگهانی از دست می‌دهند. اقداماتی که توسط دولت‌مردان برای کاهش شیوع ویروس کرونا انجام می‌شود منجر به رؤیت پذیری بیشتر این  امر شده است که انتشار آلودگی‌های حمل‌ونقلی باید محدود شود. قرنطینه یک بازنگری جابه‌جایی در سرتاسر قاره را به معنای اینکه لحظه بهتری برای مداخله وجود نخواهد داشت فراهم کرده است. ما مقامات اروپایی، ملی و شهری را فرامی‌خوانیم تا شرایط ضروری برای گسترش پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در سطوح بالایی که پیش‌ازاین محقق نشده‌اند فراهم کنند.

      چهارم؛ داشتن یک رویکرد کل‌نگر

بیشترین مزایا توسط شهرهایی محقق شده است که یک رویکرد جامع در ارتباط با مشوق‌های مالی، زیرساخت‌های امن‌تر و کمپین‌های ارتباطی برای آگاه‌سازی شهروندانشان از فرصت‌های موجود برای تغییر به سمت مدهای فعال داشته‌اند. اخیراً، اروپا برنامه‌های جسورانه‌ای برای گسترش دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی داشته است. اسلو و هلسینکی با اعمال محدودیت تعداد خودروهایی که می‌توانند در منطقه قدیمی شهر رفت‌وآمد کنند،  افزایش عوارض به ۷۰% برای ورود به طرح ترافیک، اختصاص فضای پارک خودروها به مسیرهای دوچرخه و همچنین کاهش قابل‌توجه سرعت اتومبیل‌ها (آرام‌سازی خیابان)، کاهش مؤثری در ترافیک خودرویی در مناطق شهری را تجربه کرده‌اند. این اقدامات نه‌تنها به مقامات برای کم کردن آلودگی و افزایش درآمد برای اقدامات بعدی کمک کرد، بلکه به مرگ‌ومیر پیاده‌ها و دوچرخه‌سواران در تصادفات جاده‌ای پایان داد. برنامه مشابه دیگری را می‌توان در پاریس و ذیل ایده «شهر ۱۵ دقیقه» آن‌ها دید.

دوچرخه‌سواری تنها آلترناتیو شهری در برابر حمل‌ونقل شخصی است که ارزان، سریع  و مقیاس‌پذیر است و فاصله‌گذاری اجتماعی را به خاطر ماهیت خود تضمین می‌کند و همین‌طور انتشار آلودگی(شهری) را در سطوح پایین حفظ می‌کند.

منبع:

 https://ecf.com/news-and-events/news/european-cyclists-federations-recommendations-covid-recovery