- اين متن با همكاري آقاي مصطفي خزايي تدوين گرديده و تمامي تصاوير از آلبوم شخصي نگارندگان برداشت شده است.
در گذشته که نورپردازی وجود نداشت و هنوز برق کشف نشده بود زندگی بیشتر در روز جریان داشت و با غروب کردن خورشید فضاهای شهری از وجود مردم خالی میشد و ادامهی زندگی در فضاهای خصوصی و داخلی شکل میگرفت به همین علت شهر در بخش زیادی از شبانهروز تعطیل بود. با اختراع برق و از قرن بیستم به بعد به تدریج فضاهای شهری در شب نورپردازی شدند و زندگی شبانه شکل گرفت و حضور مردم در شب بیشتر شد. در پی این موضوع بخشهايی از شهر نورپردازی شدند و بخشهای کم اهمیتتر تاریک باقی ماندند که یکی از دلایل این امر هزینهی بالای نورپردازی و برق است. به همین دلیل زندگی شبانه بیشتر در کلانشهرها جریان دارد و در شهرهای کوچک کمتر میتوان دید. بخش دیگری از عدم حضور مردم در شب به دلیل مسایل روانشناسی و ترس از تاریکی میباشد. دلیل دیگر عدم شکلگیری زندگی شبانه در بعضی شهرها، اقلیم و مسایل آب و هوایی و جغرافیایی است. در اقلیمهای سردسیر به علت عدم آسایش شبها افراد کمتری در فضاهای شهر حضور پيدا ميكنند، ولی در اقلیمهای گرمسیر اين مسئله برعكس ميباشد، یعنی مردم از گرمای روز فرار کرده و بیشتر شبها از فضاهای شهری استفاده میکنند. یکی از شهرهای ایران که به دلیل اقلیم گرم و مرطوب، زیست شبانه بیشتر در آن جریان دارد شهر اهواز میباشد که در ادامه به توضیح یکی از فضاهای شهری آن پرداخته شده است.
بررسی خیابان انوشه
علاوه بر نقش ترافیکی و ساختار شکلی خیابانها که آنها را از یکدیگر جدا میکند، نقش فعالیتی آنها نیز در تصویر ذهنی شهروندان تاثیر میگذارد. این فعالیتها بخشی از هویت خیابان به شمار میآیند و این خیابان در نظر مردم نسبت به بقیه خیابان ها متفاوت میباشد. در شهر اهواز این گونه خیابان ها زیاد به چشم میخورد، از جمله ميتوان به خیابان نادری، کیانپارس و انوشه (لشكرآباد) اشاره کرد که این خیابان ها تا پاسی از شب فعال و حضورپذیر میباشند.
خیابان انوشه در محله لشكراباد اهواز، واقع در ساحل غربی رود کارون، به دلیل فعالیت و رفتارهایی که در آن شکل گرفته به حیات خود ادامه داده است و به خوبی در ذهن مردم اهواز شكل گرفته است. این خیابان که به گفته مردم آن منطقه در گذشته پاتوق خلافکاران و معتادها بوده است با تزریق کاربریهای فعال به بدنه غیرفعال و فرسوده آن، به فضایی امن و سرزنده تبدیل شده است. با وجود اینکه کالبد فضا از وضعيت مناسبي برخوردار نيست، ولی حضور فعال و پرشور مردم در این فضا و ترکیب آنها با شور و حالِ مغازههای فلافل فروشی، موجب سرزندگی این خیابان و باز بودن آن تا پاسی از شب (حتی به گفته ی یکی از رانندگان تاکسی، تا صبح) شده است. البته بخشی از این حضور فعال ریشه در آداب و فرهنگ مردم جنوب و ویژگیهای اجتماعی، روانی، عاطفی و روحیه خوشگذرانی آنها دارد؛ با این حال کاربری و فعالیت در حضور مردم نقش به سزایی دارد. از این خیابان میتوان به عنوان یک الگوی مناسب برای ساماندهی دیگر مناطق جرمخیز کشور بهره گرفت و آن ها را حضورپذیر و سرزنده نمود.
در ادامه چند فعالیت بارز که در این خیابان رخ میدهد نام برده شده است :
- پیاده روی
- خرید
- گفت و گو
- پرسه زنی
- خوردن غذا
- فروشندگی
- دور زدن با ماشین ( با صدای بلند آهنگ بندری)
- حرکت دوچرخه به صورت پراکنده
مقایسه خیابان انوشه با خیابان های نادری و کیانپارس
در جدول زیر خیابان انوشه با دو خیابان دیگر در شهر اهواز که آن ها هم سرزنده و حضورپذیر هستند مقایسه شده است.
| انوشه | کیانپارس | نادری | |
| کاربری و فعالیت عمده | فلافل فروشی | مراکز خرید | بازار خیابانی |
| دسترسی و حرکت | حضور پیاده بیشتر از سواره | حضور سواره بیشتر از پیاده | ترکیب مناسب حرکت سواره و پیاده |
| عرض پیاده رو | کم | متوسط | زیاد |
| مبلمان شهری | نامناسب | خیلی مناسب | مناسب |
| وضعیت جداره و کفپوش | نامناسب | خوب | متوسط |
با توجه به جدول میتوان گفت که وضعیت کالبدی خیابان انوشه نسبت به دو خیابان دیگر نامناسب میباشد. پس به منظور بهبود وضعیت و افزایش همه شمولی در شب، بهتر است در راستای ساماندهی این محور اقداماتی صورت گیرد.
مشکلات موجود در خیابان انوشه اهواز :
- کفپوش دو تکه و نامناسب
- مبلمان شهری نامناسب و غیرقابل استفاده که موجب سد معبر هم میشود.
- عدم طراحی فضای حرکتی مناسب برای معلولین و سالمندان
- تداخل سواره و پیاده و ایجاد حس ناامنی
- استفاده بیشتر مردان از فضا نسبت به زنان
- نمای فرسوده و نامنظم ساختمانهای پشت مغازهها
- وجود اغتشاش بصری در تابلوی مغازهها و غیر همردیف بودن آنها
- احساس ناامنی در شب برای بانوان