ایوان مدائن، طاق کسری یا طاق خسرو، اسامی است که برای مرکز حکومتی ساسانی، در شهر تیسفون قدیم (در نزدیکی بغداد امروزی)، نام‌گذاری شده‌اند. متاسفانه اسناد زیادی درباره جزئیات کاخ و حتی سال ساخت آن موجود نیست و احتمال می‌رود که این کاخ یا در سده سوم میلادی توسط شاپور یکم و یا در سده ششم میلادی توسط خسرو یکم (انوشیروان) احداث شده باشد.

شاخص‌ترین ویژگی این کاخ، ایوان بزرگ و بلند آن است که پس از گذشت بیش از ۱۵۰۰ سال از احداث آن، هنوز پابرجا ایستاده است. این ایوان، ۲۵ متر عرض و ۵۰ متر طول دارد و ارتفاع طاق آن به ۳۷ متر از سطح زمین می‌رسد.

در ادامه با این اثر بصورت روند تاریخی-تصویری بیشتر آشنا می‌شویم.

سده سوم یا ششم میلادی: تاسیس کاخ سلطنتی که یکی از بخش‌های آن طاق کسری است. (این تصویر طرحی برآوردی از توصیفات موجود در متن‌هاست.)
سده سوم یا ششم میلادی: طاق کسری محل نشستن پادشاه و دیدار با مراجعین بوده‌است. (طراحی برآوردی بخشی از ایوان مدائن. این تصاویر بر اساس توصیفات طراحی شده‌اند اما ممکن است از واقعیت دور باشند.)
سال ۶۳۷ م: برخی اعتقاد دارند که در زمان میلاد پیامبر خاتم(ص)، ترک عظیمی بر دیواره این کاخ ایجاد شد. این ترک باعث تخریب کاخ نشد اما تا امروز بر دیواره آن نقش بسته است. (تصویر توسط نگارنده از پشت‌بام طاق کسری در فروردین ماه ۱۳۹۶ ثبت گردیده است.)
سال ۱۸۶۴ م: اولین تصویر واقعی از طاق کسری
سال ۱۸۸۸ م: طغیان بی‌سابقه رودخانه دجله، بخشی از بنای کاخ را از بین می‌برد و باعث تخریب قسمتی از طاق می‌گردد.
سال ۱۹۳۲ م: انتقال قبر دو تن از اصحاب پیامبر (عبدالله بن جابر و حذیفه بن الیمان) از مجاورت رود دجله به کنار قبر سلمان فارسی در مجاورت طاق کسری بدلیل خطر طغیان رودخانه.
پ.ن: سلمان فارسی مدتی در این کاخ ساکن و حکمروایی می‌کرد و سپس در مجاورت آن به‌خاک سپرده شد.
نقش طاق کسری بر روی تمبر عراقی
نقش ایوان مدائن بر روی فرش تبریزی دوره قاجار
دهه ۱۹۷۰ م: احداث ستون نگهدارنده برای جلوگیری از تخریب بیشتر بنا
دهه ۱۹۸۰ م: پی‌ریزی و بازسازی بخش تخریب شده و مقاوم‌سازی طاق کسری با همکاری دانشگاه شیکاگو
دهه ۱۹۸۰م: بازسازی بخش تخریب شده بنای طاق کسری با همکاری دانشگاه شیکاگو
اتمام بازسازی و محوطه سازی اطراف ایوان مدائن
دهه ۱۹۹۰م: رونق این اثر تاریخی و جذب گردشگر
سال ۲۰۰۳ م: اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا و حضور نظامیان آمریکایی در محدوده طاق کسری. در این نبرد به این اثر خسارت وارد شد.

در سال‌های اخیر، بر اثر جنگ‌های مداوم داخلی و عدم رسیدگی به این اثر تاریخی، این بنا متروک گشته است. با وجود اینکه اکنون بازدید از مجموعه طاق کسری برای عموم آزاد است، این اثر نیازمند توجه مسئولان ایرانی و عراقی برای مرمت و نگهداری است. نگارنده با حضور در مجموعه در فروردین‌ماه ۱۳۹۶، عکس‌هایی از طاق کسری در وضعیت کنونی به ثبت رسانده که تعدادی از آن‌ها به اشتراک گذاشته شده‌اند.

تالار اصلی که محل نشستن پادشاه بود.
بدنه قدیمی (دیواره جلویی) و بدنه بازسازی شده (دیواره عقبی)
نقش‌ها و نمادهای ساسانی بر روی دیواره طاق کسری
شکاف قدیمی ایجاد شده در بدنه طاق و ستون نگهدارنده بنا
نمایی از طاق از روی پشت‌بام دیواره بازسازی شده
نمای کوچکی از باغات مدائن در پشت طاق کسری که تا به امروز سرسبز و پرمیوه هستند

 

لینک کوتاه