بافت تاریخی و درونی شهر استانبول به مانند ویترین و نمایشگاهی مملو از فرهنگ به خوبی توانسته نماینده شخصیت فرهنگی شهر استانبول باشد. حفاظت از این بافت تاریخی به عنوان راهکاری برای حفاظت از میراث شهری استانبول بوده و تبدیل این میراث به ثروت شهری به طور جدی در دستور کار مدیران و مسئولین شهری قرار گرفته است.  توجه به این ظرفیت غنی به گونه ای است که نه تنها نشان از توجه به تاریخ و هویت شهر استانبول دارد بلکه متناسب با نیازهای زمانه به اهداف شهر نیز پاسخگو است. برای مثال، جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر استانبول به خوبی شهر را در صدر محبوب ترین مقاصد گردشگری جهان قرار داده است. به طوریکه در سال 2012 پنجمین مقصد برتر و در سال 2016  با میزبانی حدودا 12 میلیون گردشگر هشتمین مقصد برتر جهان به لحاظ ورود گردشگر بوده است. همچنین در سال 2010 نیز توانست میزبانی رویداد بزرگ پایتخت فرهنگی اروپا را پذیرا باشد که توسط این رویداد به خوبی توانست حیات فرهنگی و تاریخی خود را به جهان عرضه کند.

اما چه اقداماتی باعث می­شود تا طرح های حفاظتی از بافت تاریخی و میراث در این شهر موثر واقع گردد؟

استانبول به عنوان جزء مهمی از تاریخ ترکیه از امکانات و کانالهاي مختلفی براي حفظ میراث فرهنگی و تاریخی خود و معرفی آن در سطح بین المللی استفاده کرده است. این شهر در سال 1985 میلادي با ثبت فضاهاي تاریخی خود توانست وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شود. به نظر می رسد که استانبول هوشمندانه از راهکار موزه ای سازی نسبت به آثار ثبت شده و توجه مقطعی به بافت کهن دوری جسته و ارج نهادن به این عرصه فرهنگی و تاریخی را در دو مقیاس کلان و خرد شهری دنبال کرده است. منظور از مقیاس کلان توجه به بافت تاریخی در سیر تکوین ایده طراحی منطقه ای شهر و در مقیاس خرد حفاظت و احیا خود بافت های تاریخی است.

در مقیاس کلان و سیر تکوین ایده طراحی منطقه ای در تلاش برای حفظ چهره تاریخی مرکز قدیمی شهر استانبول به عنوان هسته آغازین استخوانبندی شهر انتخاب شده است. این مرکز قدیمی همان شبه جزیره تاریخی شهر استانبول می باشد.  به منظور پاسخگویی به تقاضاهای ساخت و ساز های جدید و مدرن، مراکز جدید و مدرن متناسب با عصر جهانی شدن بر محور تاریخی سوار می شود. ارتباط مراکز تجارت جدید(CBD) با استخوانبندی شهر کهن این مراکز را به جزئی لاینفک از مجموعه منطقه شهری استانبول تبدیل می­کند. به این ترتیب که در ابتدا محور شبه جزیره و بافت های تاریخی قرار گرفته اند و در ادامه خط ممتدی از مراکز تجارت و مکان های مرکزی و در انتها نیز آسمان­خراش های مدرن قرار گرفته اند. بنابراین میتوان گفت جایگاه ویژه بافت تاریخی در شهر و احترام توسعه های جدید به آن، استخوانبندی فرهنگی را برای شهر رغم زده است.

در مقیاس خرد می توان برای مثال به اقدامات بازآفرینی فرهنگی در محدوده شاخ طلایی و حفاظت و مرمت در شبه جزیره تاریخی اشاره کرد. محدوده شاخ طلایی مدخلی که بخش اروپایی استانبول را به دو نیم تقسیم می­کند و همچنین شبه جزیره تاریخی در سال 2009 به عنوان محدوده های توریسم فرهنگی در نظر گرفته شدند. کاخ توپکاپی، مسجد ایاصوفیه، مسجد سلطان احمد از جمله میراث کالبدی و جاذبه های برتر تاریخی گردشگری استانبول محسوب می شود. فضاسازی مناسب پیرامون عناصر تاریخی، تامین دسترسی مناسب توسط حمل و نقل عمومی و تجهیز فضا به تسهیلات پیاده از جمله عوامل موثر در موفقیت این مراکز می باشد.

در خلیج شاخ طلایی هدف آن بوده است تا با ایجاد پهنه جذاب فرهنگی توریستی بتواند با قسمت های دیگر شهر تلفیق شود. برای مثال بیست پروژه فرهنگی در مقیاس های مختلف کوچک و بزرگ در محدوده شاخ طلایی نظیر توانبخشی و احیا محدوده های تاریخی و ایجاد مراکز تفریحی و فرهنگی جدید تعریف شده است. در واقع احداث گالری های هنری، موزه های موضوعی و استفاده از صنایع فرهنگی جدید نشان دهنده تغییرات گسترده فرهنگی در محدوده است.  همچنین از  میراث صنعتی به جای مانده نظیر کارخانجات و انبارها به خوبی برای شکل گیری مراکز فرهنگی جدید نظیر موزه های فرهنگی و مراکز آموزشی استفاده شده است. این مراکز نه تنها القا کننده پیشینه تاریخی و هویتی محدوده هستند بلکه قادر است تا طیف متنوع مراجعین از بازدیدکنندگان، گردشگران و شهروندان را درگروه های سنی مختلف را به خود بخواند. برای مثال سانترال استانبول سایت صنعتی برجای مانده است که برای استقرار آموزش عالی آماده سازی شده است و در حال حاضر فضای جذاب سانترااستانبول به واسطه وجود امکانات فرهنگی، رویدادها، مانند مسابقات بین­المللی، رقابت­های ورزشی آبی، کنفرانس­ها فرصت مناسبی را برای ارتباط گروه­های مختلف بازدیدکنندگان، دانشجویان در استانبول فراهم آورده است.

 

بنابراین می­توان گفت شهر استانبول با حفاظت از میراث فرهنگی و هسته ی تاریخی خود در  بازیابی و حفظ حس مکان در دوران معاصر موفق بوده و این امر با اولویت بخشیدن به طرح های بهسازی و نوسازی شهری، دوری جستن از راهکار موزه ای سازی در کنار طراحی های نوآورانه توانسته تصاویر محیطی متمایز و تاثیرگذار را خلق کند. شهر استانبول در تلاش برای حفظ چهره تاریخی مرکز قدیمی خود،  از یک سو توام با پاسخگویی به تقاضاهای ساخت و ساز های جدید و مدرن، مراکز جدید شهری در ارتباط با استخوان بندی شهر کهن ایجاد کرده است و این امر باعث شده است تا هسته تاریخی و قدیمی شهر همچنان از قدرت فضایی-عملکردی خود برخوردار باشد و از سوی دیگر، به نمایش میراث تاریخی خود در قالب طرح های بهسازی و نوسازی، تعریف محدوده های فرهنگی، استفاده از صنایع فرهنگی پرداخته است. برای مثال در خلیج شاخ طلایی  با رویکرد باز آفرینی فرهنگ مبنا به شناخت بالقوگی های نهفته پرداخته شده و همزمان با احیا و حفاظت از میراث شهری  و بافت های تاریخی، فعالیت های فرهنگی در آن ترویج داده شده است.