معرفی پارک

دیسکاوری گرین (Discovery Green) یک پارک عمومی با مساحت حدوداً 12 آکر (5 هکتار) در لبه شرقی مرکز شهر هیوستون آمریکا است. در عرض کمتر از چهار سال، بین سال­‌های 2004 تا 2008، زمین متروکه و آلوده‌­ای که به عنوان پارکینگ استفاده می­‌شد به مقصدی سبز و سرزنده در کنار مرکز همایش­‌های جورج آر. براون تبدیل شد و پارکینگی با ظرفیت 620 خودرو در طبقه زیرین آن ساخته شد. این پروژه نمونه‌­‌ای موفق از مشارکت عمومی-خصوصی بین شهرداری هیوستون و انجمن دیسکاوری گرین متشکل از حضور چند بنیاد خیریه شهر است. پس از احداث نیز انجمن دیسکاوری گرین مسـئولیت نگهداری، برگزاری رویدادها و مدیریت منابع مالی را بر عهده دارد.

تاریخچه

لبه شرقی مرکز شهر هیوستون، جایی که امروز پارک دیسکاوری گرین قرار دارد، در اواخر قرن 19 محله‌ای مسکونی مرفه نشین بود. در اوایل قرن بیستم و با ساخت ایستگاه راه آهن شرایط تغییر کرد. فعالیت‌های صنعتی متنوعی مانند ذوب و فرآوری فلزات، جایگاه‌های سوخت و ساخت ماشین‌آلات جایگزین محلات مسکونی شد که مطابق با جریان حومه‌گرایی مناطق جنوبی آمریکا به حومه‌ها منتقل شدند. فعالیت غالب این منطقه به همین صورت بود تا در دهه 1970 شرکت انتقال گاز تگزاس شرقی (Texas Eastern) بخش قابل توجهی از این اراضی را تا بزرگراه شماره 59 شامل 32 بلوک را خریداری کرد. این شرکت، مجتمع تجاری مرکز هیوستون (Houston Center) شامل ساختمان‌های اداری، مرکز خرید و هتل را ساخت و بقیه بلوک‌ها را برای ایجاد پارکینگ، پاکسازی کرد. شرکت تکزاس شرقی برای توسعه و شکوفایی این محدوده، در چهار بلوک مجاور بزرگراه پیشنهاد ایجاد یک مرکز همایش را داد. در سال 1987 مرکز همایش به نام جرج آر. براون یکی از مالکان شرکت افتتاح شد. برای ارتباط بهتر بین مجتمع مرکز هیوستون و مرکز همایش، سه بلوک مابِین، فضای سبز شد که باغچه‌های مرکز هیوستون نام گرفت. اما این فضا در بین دریایی از سطوح آسفالت پارکینگ، خیلی مورد استقبال عموم قرار نگرفت. در سال 2002 به‌عنوان بخشی از یک توافق قانونی غیرمرتبط، دو بلوک مجاور فضای سبز توسط شهرداری خریداری شد. هدف شهرداری توسعه مجدد این دو بلوک پارکینگ شامل 6 آکر برای استفاده‌ای بود که بتواند از مرکز همایش حمایت کند. کانسپت اولیه ایجاد یک مرکز تفریحی بزرگ بود که مورد توجه جامعه تجاری هیوستون به‌ویژه صنعت هتلداری بود.

فرآیند توسعه

در ابتدای سال 2004 مالکان مرکز هیوستون اعلام کردند که قصد مابقی زمین یعنی باغچه های مرکز هیوستون را به فروش برسانند. در این بین گروهی از خیرین به سرپرستی بنیاد براون و بنیاد کیندر، ایده خود را مبنی بر تبدیل زمین به یک پارک شهری با شهردار وقت، بیل وایت مطرح کردند. با موافقت شهردار و تشکیل مشاركت دولتی – خصوصی، چندین بنیاد بشردوستانه دیگر از جمله بنیاد ورتام و مؤسسه وقف هیوستون نیز به این کار پیوستند. شهرداری با کمک این مشارکت باقیمانده زمین را در تابستان همان سال خریداری کرد.

در طول پاییز، شهر و بنیادهای خیریه برای تنظیم دقیق جزئیات پروژه کار می‌کردند. بنیادها یک سازمان غیر انتفاعی ایجاد کردند تا اهدافشان را دنبال کند. سازمان غیر انتفاعی و شهر توافقی را تنظیم کردند که نقش ها و مسئولیت‌های هر نهاد را مشخص می‌کرد. بنیادها از طریق سازمان غیرانتفاعی مسئول جمع آوری تمام بودجه لازم برای توسعه پارک شدند. مقرر شد سازمان غیرانتفاعی موسوم به انجمن دیسکاوری گرین (Discovery Green Conservancy) پارک را پس از افتتاح اداره کند و شهر هر ساله مقدار مشخصی از بودجه را برای حمایت از نگهداری پارک کمک کند. البته این بودجه از محل بودجه تفریحی و پارک‌های شهرداری تأمین نمی‌شد، بلکه از محل درآمد مرکز همایش بود.

وقتی شورای شهر هیوستون قراردادها را برای تأمین اعتبار و حمایت از پارک تنظیم کرد، همچنین مقرر شد عموم مردم در طراحی و توسعه پارک نقش داشته باشند. با راهنمایی PPS ، یک روند عمومی شامل جلسات عمومی بزرگ و گروه­‌های کانونی کوچکتر برای انتقال بازخورد عمومی، مبنای طراحی پارک شد. هنگامی که در طراحان استخدام شدند، بازخورد عمومی در قرارداد آن‌ها برای پیاده سازی درج شد تا اطمینان حاصل شود که طرح نهایی به نیازها و خواسته‌های عمومی پایبند است. حتی نام پارک هم در مسابقه ای عمومی از بین 6200 نام، متناسب با شخصیت آن، انتخاب شد.

شرکت معماری مشهور هارگریوز، طراحی پارک را سرپرستی ­‌کرد و تیم بزرگی از مهندسان و متخصصان محلی و بین‌­المللی از تیم اصلی پشتیبانی ­‌می‌کردند. طراحی پارک در مدت سیزده ماه نهایی شد و در پاییز 2005 عملیات ساخت آغاز شد و در تاریخ 13 آوریل 2008 بروی عموم بازگشایی شد. اجرای پروژه 125 میلیون دلار هزینه داشت که سهم شهرداری 69 میلیون دلار و سهم انجمن 56 میلیون دلار بود.

پاکسازی آلودگی‌های سایت

با توجه ارزیابی زیست‌محیطی اولیه در همان ابتدای کار، همه طرف‌ها از وضعیت سایت به‌عنوان یک براون فیلد آگاه بودند. سایت به صورت داوطلبانه وارد برنامه پاکسازی کیفیت زیست‌محیطی ایالت تکزاس شد. با توجه به کاربری پیشنهادی به عنوان پارک، هدف مشترک شهر و انجمن، دستیابی به پاکسازی در حد آستانه قابل قبول برای کاربری مسکونی طبق قوانین ایالت تکزاس بود. از این رو برای باقی نگذاشتن هیچ‌گونه تردیدی در رابطه با مسائل زیست‌محیطی، بجای ایزوله کردن آلاینده‌ها، تصمیم به پاکسازی کامل سایت گرفته شد. هیچ‌ اثری از نگرانی‌های بزرگ بابت آلودگی سایت گزارش نشده بود و عامل آلودگی همان صنایع کوچک قرن بیستم بود که قبلاً به آن اشاره شده است.

1. مواد سوختی یک پمپ بنزین در گوشه ای از سایت خاک و آب‌های زیرزمینی نشت کرده بود. از آنجا که هیچ حفاری عمده ای در این قسمت از سایت -که توسط تعدادی از درختان بزرگ که می‌خواستند آن‌ها را حفظ کنند- برنامه ریزی نشده بود، برای رفع آلودگی از یک فرآیند کمتر مداخله کننده، تحت عنوان درمان زیستی استفاده شد. درمان زیستی، فرآوری مواد زائد یا مواد خطرناک با استفاده از ارگانیسم‌های زنده مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها یا تک یاخته‌ها است. این یک گزینه سازگار با محیط زیست، نسبتاً ساده و مقرون به صرفه نسبت به گزینه های پاکسازی فیزیکی یا شیمیایی است. در این روش، ترکیبات به خاک و آب‌های زیرزمینی تزریق می‌شود تا آلاینده‌ها را خنثی کند.
2. آلودگی آب‌های زیرزمینی در گوشه‌ای دیگر ناشی از دی کلرید اتیلن وجود داشت. این ترکیب شیمیایی در تولید پی وی سی و به‌عنوان چربی‌گیر، پاک کننده رنگ و افزودنی ضد ضربه در سرب استفاده می‌شود. این آلودگی با گذشت زمان در بین سال‌های 2004 تا 2007 دچار خود اصلاحی شد و به سطح قابل قبول و ایمن رسید.
3. یک پمپ بنزین بزرگ در مرکز سایت، بدترین مشکل بود. هشت مخزن زیرزمینی زنگ زده و محتوای آن‌ها در خاک و آب‌های زیرزمینی نشت کرده بودند. با توجه اینکه، این محل طبق طرح باید برای ساخت پارکینگ زیرزمینی حفاری می‌شد، کل خاک آلوده با هزینه 300 هزاری از محل خارج شد.
4. فلزات مختلف و سموم دیگر، از جمله آرسنیک، سرب و جیوه باعث آلودگی سطحی خاک در سایر قسمت‌های سایت شده بودند. این خاک‌های کم‌تر آلوده نیز از محل خارج شده و برای ساخت بزرگراه شماره 90 در شمال‌شرق هیوستون مورد استفاده قرار گرفت.

چشم‌انداز و معرفی فضاهای پارک

این پارک با این چشم‌انداز شکل گرفت:

“ایجاد فضای شهری سبز فوق‌العاده زیبا در قلب هوستون که به عنوان یک روستای سبز برای شهر و یک منبع سلامتی و شادی برای شهروندان عمل می‌­کند و پنجره‌ای به تنوع باورنکردنی استعدادها و روش‌هایی است که زندگی را در هوستون غنی می‌کند.”

دیسکاوری گرین با ارائه برنامه‌ها و رویدادهای مداوم، جذب جمعیت متنوع و نگهداری یک پارک زیبا، رسالت خود را انجام می‌دهد. پارک یک آکری شامل دریاچه‌­ای پوشیده از گیاهان تالابی بومی مناسب قایق سواری و استخر کم‌­عمق برای قایق‌­های کنترلی که در زمستان برای اسکیت روی یخ تجهیز­ می‌شود، زمین بازی کودکان، محوطه فواره­‌های آبی، کتابخانه عمومی، سکویی برای اجرای نمایش­‌ها یا کنسرت‌­ها، دو فضای رستوران و کافه، فضای چمن بزرگ، مسیر پیاده سایه‌­دار برای برپایی بازارها، نمایشگاه­ها و سایر رخدادها و چند نمونه هنر عمومی است.

آثار توسعه

دیسکاوری گرین خود را به‌عنوان یک مقصد مهم گردشگری در مرکز شهر هیوستون معرفی کرده و توانسته حس تعلق، مالکیت و غرور مدنی را در شهروندان ایجاد کند و باعث شود شهروندان دوباره مرکز شهر را به عنوان مقصدی برای گردش و تفریح تصور کنند. این پارک از طراحی پایدار بهره گرفته است و در اکتبر 2009 موفق به دریافت گواهینامه طلایی LEED شد. تمام انرژی مورد نیاز خود را از طریق منابع تجدیدپذیر بدست می­‌آورد و دسترسی به آن از طریق حمل و نقل عمومی و دوچرخه فراهم است. در فاز برنامه­‌ریزی، بازدید پانصد هزار نفر در سال پیش بینی شده بود که در همان شش ماه اول محقق شد. پس از یک دهه، این پارک سالانه بیش از 1.2 میلیون بازدیدکننده از بیش از 600 رویداد رایگان خود شامل کنسرت­‌ها، فیلم‌­ها، کلاس­‌های ورزشی و غیره دارد. با وجود فعالیت­‌های موجود، پارک دارای حس امنیت و حس محلی است و محیط راحتی را برای خانواده‌­ها، زوج‌­ها، کودکان فراهم می‌­کند. از زمان بازگشایی پارک، فعالیت‌­های مرکز همایش‌های جورج آر. براون افزایش یافته است و به تدریج هیوستون به‌­عنوان میزبانی مناسب برای رویدادهای پرطرفدار معرفی شده است. همچنین به عنوان محرک توسعه باعث سرمایه­‌گذاری یک میلیارد دلاری برای توسعه­‌های مسکونی، اداری و هتل شده است. بسیاری از پروژه­‌های مهم، لبه شرقی مرکز شهر را عمدتاً به دلیل نزدیکی به دیسکاوری گرین انتخاب کرده­‌اند. از این رو دیسکاوری گرین به‌­عنوان یک موتور اقتصادی نیز برای شهر عمل می­‌کند.

نتیجه گیری

در این نوشته، نمونه‌ای موفق از تبدیل اراضی قهوه‌­ای به فضاهای باز شهری در منطقه مرکزی یک کلانشهر مورد بررسی قرار گرفت. طراحی شاخص، توجه به رویداد مداری، تشکیل بنیاد­های غیرانتفاعی برای اجرا، نگهداری و مدیریت پایدار پارک، مشارکت عمومی و همچنین پشتیبانی انواع شبکه­‌های دسترسی از فضا شاخصه­‌هایی بود توانست پروژه­‌ را در مسیر موفقیت قرار دهد و به اهداف زیست­‌محیطی و اجتماعی مورد انتظار از فضاهای سبز و باز و همچنین توجیه­‌پذیری اقتصادی برساند. در این تجربه با حذف آلودگی­‌های ناشی از فعالیت­‌های گذشته، ایجاد فضاهای سبز و ترویج فعالیت­‌های تفریحی و ورزشی به ارتقای کیفیت­‌های زیست­‌محیطی و سلامت عمومی منجر شد. دسترسی عموم شهروندان، تعاملات اجتماعی، بهبود تصویر ذهنی و تقویت شخصیت منطقه و شهر، تحقق اهداف اجتماعی را نشان می­‌دهد. همچنین افزایش ارزش املاک و مالیات­‌ها، سرمایه‌­گذاری برای توسعه­‌های پیرامونی، درآمدهای ناشی از صنعت توریسم و رونق مشاغل و کسب و کارها بیانگر مزایای اقتصادی است که تضمینی برای توجیه اقتصادی پروژه‌­ها برای هزینه‌­های هنگفت پاکسازی، بازتوسعه و تبدیل به فضاهای باز است. ضمن اینکه پس از بهر‌‌ه‌­برداری، اجاره فضاها و اسپانسرینگ ‌توانست پارک­ را تا حد زیادی برای هزینه­‌های مدیریت و نگهداری خودکفا کند. توجیه­‌پذیری اقتصادی از طریق ایجاد رشد اقتصادی، درآمدزایی و فرصت برای توسعه­‌های بعدی عاملی است که می­‌تواند در بازتوسعه و تبدیل اراضی قهوه‌­ای به فضاهای باز نقش اساسی داشته باشد و باعث تصویب پروژه، جذب منابع دولتی و ترغیب سرمایه­‌گذاران بخش خصوصی شود. بدین ترتیب و با ایجاد جذابیت­‌های اقتصادی در کنار نیل به اهداف اجتماعی و زیست‌­محیطی، فضاهای سبز و باز می­‌تواند گزینه­‌ای مناسب و اجرایی برای استفاده مجدد از اراضی قهوه‌­ای خصوصاً در مراکز شهرها باشد.

منابع

Banerjee, T., and Loukaitou-Sideris, A. (Eds.), Companion to urban design, Routledge, 2011

Brownfields Redevelopment: Reclaiming Land, Revitalizing Communities, A Compendium of Best Practices – A Public Park Creates an Economic Engine for a City, The United States  Conference of Mayors, Nov. 2010

Places in the Making: How placemaking builds places and communities – Discovery Green: Houston, TX., MIT Department of Urban Studies and Planning, 2013

https://www.discoverygreen.com