مقدمه

تجدید ساختار اقتصادي ناشي از تغييرات اقتصاد جهاني در دهه هشتاد ميلادي با انتقال فعاليت‌هاي صنعتي به بخش خدمات(صنعتی‌زدایی) موجب تحولاتی در فرایند اقدامات توسعه و نوسازي شهري گشت. این تجدید ساختار، نواحي بسياري را در داخل شهرها که به فعاليت‌هاي صنعتي مشغول بودند، رها شده باقی گذاشت که به بستر جدیدي براي بروز مسائل شهري تبدیل گشتند(ایزدی و صحی زاده، 1383، 15). براي مقابله با معضلات شهري و در تداوم تحولات جنبش توسعه و نوسازي، رویكرد جدیدي شكل مي‌گيرد كه از این پس با واژه بازآفریني همراه مي‌گردد. این موضوع موجب بهبود دائمی در شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیست‌محیطی در محدوده­‌هایی که دستخوش تغییر شده‌اند می‌گردد. این رویکرد دارای گونه­‌های مختلفی است که پروژه­‌های شاخص یا پرچم یکی از انواع این گونه‌­ها می­‌باشد. پروژه‌های شاخص به عنوان سیاستی برای تشویق سرمایه­‌گذاری بخش خصوصی و هدایت آن به سمت بازآفرینی محلات رو به زوال شهری بکار گرفته شدند. بر این اساس این پروژه­‌ها با عنوان پروژه‌های پرچم در سرتاسر دنیا تحت مشارکت بخش عمومی و خصوصی به عنوان جزء کلیدی استراتژی بازآفرینی شهرها مورد توجه قرار گرفتند (Temelova,2007,170).

 پیشینه طرح قبل از بازآفرینی

بیرمنگام به عنوان بزرگترین و پرجمعیت­ ترین شهر انگلیسی در خارج از لندن و یک مرکز پیشرو در تجارت و کسب و کار می­‌باشد. این شهر شخصیت خود را به عنوان یک شهر مهم صنعتی حفظ نموده و به عنوان گره‌ای ارتباطی در قلب شبکه ملی انگلستان عمل می­‌نماید. این شهر در اثر جنگ جهانی دوم دچار خسارات شدیدی گردید. سایت بلرینگ در قلب مرکز این شهر است که در سال 1166 میلادی این محدوده به عنوان بازار مرکزی شهر آغاز به کار نمود.در دهه 1960 بازار و محدوده‌های اطراف آن با برنامه­‌ریزی شهری و توسعه صحنه گاوبازی قدیمی تبدیل به یکی از بزرگترین مراکز محصور در جهان، خارج از ایالت متحده آمریکا گردید.

در دهه 1980 بخش تجاری مرکز شهر به دلیل مشکلاتی همچون ضعف شدید زیرساختی و نبود موقعیت اقتصادی مناسب خالی از سکنه شدند. بسیاری از مالکان و خریداران به قسمت­‌های جدید و حاشیه­ شهر نقل مکان نمودند. با خالی شدن مرکز شهر از ساکنان، مرکز خرید بلرینگ نیز تحت تاثیر این شرایط واقع و بسیاری از فروشگاه­‌های آن بسته شد و به تناسب این شرایط جرم و جنایت در مرکز شهر افزایش یافت. مرکز شهر دیگر توانایی رقابت با فروشگاه­‌ها و مراکز فروش در حاشیه شهرها را نداشت و ضرورت بازآفرینی بیش از پیش احساس میشد.

با توجه به این شرایط شورای شهر بیرمنگام با اتحاد بخش خصوصی، دولتی، انجمن­‌ها و بسیاری از شرکت­‌ها تصمیم به توسعه مجدد محدوده بلرینگ و همچنین بخش­‌هایی دیگر از قسمت مرکز تجاری شهر نمود. توسعه مجدد مرکز تجاری بیرمنگام شامل تعداد زیادی پروژه شاخص از گونه­‌های متفاوت همانند مرکز بلرینگ، مرکز همایش­‌های بین­‌المللی، مجموعه ملی ایندور ارنا و مجموعه پست سلطنتی و بسیاری پروژه شاخص دیگر می­‌باشد. بلرینگ در طی ده سال گذشته موجب فعال گردیدن مرکز شهر بیرمنگام و تبدیل شدن به یکی از مقاصد اصلی خرده ­فروشی در جهان شده است که در ادامه به عناصر کلیدی این مجموعه به عنوان یک پروژه شاخص بازآفرینی اشاره خواهد شد.(Bullring , 2013; Retail -led ;Birmingham City council; smyth ,2005)

معرفی مجموعه بلرینگ

این مجموعه یکی از مهمترین پروژه‌های شاخص خرده فروشی در مرکز شهر می‌باشد که در سال 1990 آغاز و در سال 2003 افتتاح گردید. این طرح با اتحاد بخش خصوصی، دولتی، انجمن‌ها و بسیاری از شرکت­‌های سرمایه­‌گذار صورت پذیرفت. بازگشت و تشویق به سرمایه‌­گذاری، ایجاد کسب و کار در مرکز تجاری شهر به عنوان اصلی‌ترین هدف‌های ایجاد این مجموعه بود. معماری شاخص خیره­‌کننده و سبک متفاوت طراحی شرکت Future System موجب جداسازی این طرح از زمینه خود گردیده است که با وجود قرارگیری در بستری تاریخی این تفاوت به زیبایی به نمایش گذاشته شده‌است.

 اقدامات جانبی و زیرساختی موثر حاصل از طرح

* ایجاد تعداد بسیاری فروشگاه، بوتیک، رستوران، فضاهای باز جدید، مسیرهای پیاده‌­روی، مناطق چند عملکردی با ترکیبی از معماری مدرن و ساختمان­‌های تاریخی، فضای پارکینگ.

* ایجاد 8000 شغل به واسطه ایجاد مجموعه بلرینگ.

* مرمت عناصر شاخص محدوده همچون ساختمان روتوندا، مرکز خرید پاویلون و کلیسای سنت مارتینز.

* احیاء ایستگاه قدیمی مور در پشت مرکز بلرینگ در راستای خدمات­‌رسانی به مجموعه بلرینگ.

* تسهیل رفت و آمد به مرکز بلرینگ و لندن و شهرهای اطراف.

* ایجاد زیرساخت­‌های جاده‌­ای و ترافیکی متصل به یکدیگر.

دستاوردهای حاصل از ایجاد مجموعه بلرینگ

* مقصدی با ویژگی­‌ها و مشخصه­‌های بالا.

* افزایش غرور محلی در میان ساکنان.

* تغییر جایگاه شهر در بازار خدمات بین­‌المللی.

* جذب سرمایه‌گذاری در داخل در بخش‌های دفاتر اداری، هتل­‌ها و فروشگاه‌های هنری.

* تحریک مصرف بیشتر از طریق گردشگری و به طور بالقوه گردشگری سنتی.

* موفقیت­‌های عملیاتی در تولید کسب و کار.

* طراحی با توجه به خواسته­‌های کاربران.

* تبدیل شدن این پروژه به یک نماد ملی، با جاذبه و با اعتبار.

* افزایش کیفیت زندگی از طریق ایجاد شغل، درآمد و سرمایه­‌گذاری بیشتر در داخل منطقه و در نتیجه افزایش سلامت روانی ساکنان (کاهش یک سومی مشکلات روانی).

* اختصاص تعداد قابل توجهی از مشاغل ایجاد شده در طرح به افراد بیکار و در راستای تعدیل مشکل بیکاری در مرکز شهر.

* توسعه ارتباطات حمل‌و‌نقل و افزایش سطح دسترسی در مرکز شهر.

* بهبود عرصه عمومی در مرکز شهر.

* بهبود زندگی شبانه و جذب گروه­‌های جوان برای گذران اوقات فراغت.

اگرچه این گونه از بازآفرینی‌ها دارای تاثیرات جانبی بسیار مثبتی بر محدوده اطراف خود می‌باشند ولیکن نقدهای وارد بر این پروژه‌ها را نمی‌توان در نظر نگرفت. برای مثال مجموعه بلرینگ به دلیل ناتوانایی در سودرسانی به محروم‌ترین جمعیت‌های محلی، سطح پایین منابع مالی طرح به برنامه­‌های اجتماعی، نقش ضعیف دولت­‌های محلی به ویژه در مورد حکومت، عدم توانایی مدیریت پروژه در کنترل هزینه­‌ها و بسیاری از موارد دیگر مورد انتقاد قرار گرفته‌است. ولیکن در صورت مرتفع ساختن این نقدها، پروژه‌های شاخص می‌توانند به عنوان ابزاری بسیار قدرتمند در راستای احیاء مراکز شهری عمل نمایند که شهر بیرمنگام به عنوان یکی از پیشروترین شهرها در این حوزه شناخته شده‌است.

منابع

•  قلانی، زهره، ” تدوین چارچوب طراحی شهری برمبنای برهمکنش پروژه های شاخص بازآفرینی شهری و محلات تاریخی(نمونه موردی: پروژه بازآفرینی میدان عتیق و محله هارونیه اصفهان)” ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: دکتر احسان رنجبر، استاد مشاور: دکتر محمدسعید ایزدی. در حال انجام.
• صحی زاده، مهشید و محمد سعید ایزدی، ” حفاظت و توسعه شهری، دو رویکرد مکمل یا مغایر”، مجله آبادی، دوره 14، شماره43، صفحه12 تا 21، 1383 .
•  Temelová, J., “Flagship developments and the physical upgrading of the post‐socialist inner city: the golden angel project in prague”. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 89(2), pp.169-181. 2007.
•  “Demonstrating the True Value of Shopping Centres – Case Study: Bullring”,
•  “Retail-led Regeneration ,Why it matters to our communication”,2008.
•  Birmingham City council.com
•  Smyth, H.,“Marketing the City: The role of flagship developments in urban regeneration” , Spon Press, London, 2005