معرفی

آب‌کنار کلاید[1] به طول 20 کیلومتر در امتداد رودخانه کلاید در اسکاتلند از شرق به غرب، از گلاسکو گرین^[2] در مرکز گلاسکو تا دانبارتون^[3] در کلاید جریان دارد. شهر گلاسکو بزرگ‌ترین شهر اسکاتلند و سومین شهر پرجمعیت در بریتانیا است. این شهر در دو سوی رود کلاید توسعه یافته که از سمت غرب به اقیانوس اطلس می‌ریزد. طرح بازآفرینی آن با بیش از 200 پروژه در دو طرف آب‌کنار کلاید، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های بازآفرینی شهری بریتانیا می‌باشد. در سراسر آب‌کنار کلاید پروژه‌ها برای تغییر در تجارت، مسکن، توریسم و زیرساخت‌های این ناحیه تعریف شده‌اند. کل سرمایه‌گذاری‌های پیش‌بینی شده از بخش‌های خصوصی و دولتی در آب‌کنار کلاید بیش از 6 میلیارد پوند برآورد شده است.

گروه کاری آب‌کنار کلاید (^[4]CWWG) در نوامبر سال 2001 برای نظارت بر پروژه بازآفرینی کلاید از گلاسکو گرین تا پل ارکین^[5] تشکیل شد. این گروه متشکل از شورای شهر گلاسگو^[6]، شورای رینفروشایر^[7]، شورای دانبورتان شایر غربی^[8]، جامعه اسکاتلند، تشکیلات اقتصادی اسکاتلند و کمیته اجرایی اسکاتلند بود. در 15 سال اخیر این طرح بیش از 33000 شغل امن ایجاد کرده و کلاید را دوباره به عنوان یک قدرت اقتصادی و یک نماد بین­المللی از موفقیت معرفی کرده است.

اهمیت استراتژیک

بازآفرینی آب‌کنار کلاید برای آینده اقتصادی اسکاتلند حیاتی می­باشد. رودخانه کلاید دارای اهمیت زیادی است چرا که بازسازی آن در قلب بزرگترین منطقه شهری اسکاتلند رخ خواهد داد. این رودخانه محل تمرکز جوامع محروم اسکاتلند، مناطق آلوده، فعالیت‌­های اقتصادی ضعیف بود. آب‌کنار کلاید دارای مجموعه‌ای از مزایای بسیار عالی می‌باشد.

• کلاید بین شهر بین‌المللی و دروازه جهانی آن که فرودگاه بین­‌المللی گلاسکو می‌باشد قرار گرفته است.
• مرکز عمده‌ای از جمعیت- با توجه به این که مردم عامل اصلی رشد اقتصادی است- بازآفرینی جذاب در جذب استعداد و تجارت کمک می‌کند، به حفظ رشد و استعدادهای موجود در اسکاتلند و روند معکوس کاهش جمعیت کمک خواهد کرد.
• مؤسسات دانشگاهی با شهرت بین­‌المللی در زمینه­‌های مختلف،
• مرکز شهر گلاسکو بعد از لندن بزرگترین مرکز خرده فروشی بریتانیا می‌باشد.

آب‌کنار کلاید، اتاق بازرگانی برای رشد در زمینه‌های پایدار و نیز زمین­ه‌ای مناسب توسعه و خدمات رسانی را فراهم می‌کند و امکان بهبود زیرساخت­‌های موجود را با استفاده سرمایه‌گذاری بخش‌­های خصوصی و عمومی فراهم می­‌کند. در ارائه استراتژی دولت طرح بازآفرینی آب‌کنار کلاید ندین اولویت اصلی اجرایی اسکاتلند را برای اقتصاد و عدالت اجتماعی نشان می‌دهد. بازسازی آب‌کنار کلاید فرصت منحصر به فردی برای به تعادل رساندن قدرت اقتصادی ادینبورگ و ساخت و ساز در موفقیت­‌های اخیر شهر گلاسکو برای خلق مقصد و مرکز رقابت بین‌­المللی و یک کمربند مرکزی برای سرمایه‌گذاری­‌های تجاری، اشتغال، زندگی و توریسم را فراهم می­‌آورد. بسیاری از مزایای پیش‌بینی شده برای موفقیت هوشمند اسکاتلند از طریق بازآفرینی این رودخانه انجام گرفته است. استراتژی توسعه اقتصادی دولت می‌تواند از طریق اجرای موفقیت آمیز این طرح ارائه گردد.

• هدف اولیه بازآفرینی آب‌کنار کلاید این است که جوامع محروم را به فرصت­های جدید اقتصادی متصل کند.
• بازسازی فیزیکی محله‌های جذابی را برای زندگی، کار و مکان‌هایی برای تجارت که درخواست‌­های جهانی دارند، خلق خواهد کرد. این فرصت­‌های محلی جدید در حفظ افراد با استعداد به وسیله جذب مشاغل مورد نظر آن‌ها کمک خواهند کرد.
• به وسیله بازآفرینی فیزیکی، این طرح هزاران فرصت شغلی و آموزشی جدید را به مردم محلی ارائه خواهد کرد.
• بازآفرینی کلاید رشد و توسعه صنایع مدرن را در بخش‌های کلیدی مانند رسانه‌های دیجیتال، بیوتکنولوژی و خدمات مالی به جلو هدایت خواهد کرد. صنایع و تجهیزات در رودخانه کلاید مانند کشتی سازی و مهندسی نیز از اهمیت حیاتی برخوردار بوده و می‌توان آن‌ها را دوباره از طریق آب‌کنار کلاید سرزنده کرد.
• یکی دیگر از اهداف اجرایی اصلی طرح بازآفرینی یک سری لینک‌های حمل و نقل پایدار را پیشنهاد می‌کند. این زیرساخت حمل و نقل در قلب تولد دوباره رودخانه کلاید قرار خواهد گرفت. آب‌کنار به وسیله این گونه حمل و نقل منطقه شهری به بقیه اسکاتلند و مکان­‌های دورتر متصل خواهد بود.

چشم‌انداز

چشم‌انداز طرح برای آب‌کنار کلاید تولد دوباره رودخانه است. کلاید قرن 21 که دارای تمام ویژگی‌های گذشته پرافتخار خود است؛ دارای ابتکار و خلاقیت، مهارت و هنرمندی، روح‌بخش و قابل سرمایه‌گذاری برای خلق دوباره آن به عنوان یک مکان سرزنده و پرجنب و جوش است. با این کار کلاید از مکانی که در هیچ بخشی قابلیت رقابت را نداشته، از مناطق آلوده و محروم به مکانی با دانش روز که با پویایی، نوآوری، یادگیری و ارتباط مشخص شده است، تبدیل خواهد شد. به طور خلاصه می‌توان گفت کلاید یک موتور رشد اقتصادی غرب اسکاتلند و یک نیروی کلیدی برای توسعه اقتصادی اسکاتلند است، این در حالی است که هم زمان به نیازهای محلی جوامع نیز می‌پردازد.

برنامه چارچوب استراتژیک که بر تعدادی از ارکان اصلی پایه‌ریزی شده است بدین شرح است:

• کلاید باید کریدوری از مزیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی باشد که به اسکاتلند، مجموعه شهر گلاسکو و جوامع محلی سود برساند.
• باید رودخانه‌ای فعال و سرزنده و آب‌کناری با کاربری‌های مختلط گوناگون باشد که بتواند استعداد و مهارت‌های جدید را جذب و حفظ کند.
• لینک‌های ارتباطی پایدار باید بین جوامع محلی ایجاد شود. این راه‌ها برای اطمینان از مزیت‌های بازآفرینی در دسترس و مشترک هستند.
• طراحی با کیفیت هم در ساختمان‌ها و هم حوزه کاری.

مداخلات در آب‌کنار

ایجاد و ساخت این آب‌کنار پیشرفته قرن مداخلات قابل توجهی در بخش­‌های عمومی در طول بیش از 15 سال و بیش‌تر از آن در برنامه توسعه بخش خصوصی را نیازمند بوده است.

• یکپارچه: فعالیت‌های توسعه باید متناسب و تکمیل‌کننده چشم‌انداز برای تمام آب‌کنار کلاید باشد. آن‌ها باید به صورت یکپارچه ارائه شوند تا تمام مزیت‌های سرمایه‌گذاری بخش عمومی در زمینه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را شامل شود.
• متصل: مقدار فضای کمی به محل اداری داده شده که آن را تبدیل به تنگنایی برای کارگرانی که به سرِ کار بروند و یا از آن خارج شوند، کرده است. پارک ادینبورگ این درس را آموخته که راه سخت و زیرساخت حمل و نقل مناسب باید شکل گیرد. رودخانه کلاید باید آب‌کناری متصل باشد.
• جوامع: جزئیات توسعه مجدد کلاید باید به اطلاع ساکنین و نیروهای کار رسانده شود. که این رویکرد در حال حاضر در کناره‌های کلاید انجام می‌شود و برای کسانی که در این محدوده کار ندارند، باید سرمایه‌گذاری در بخش مهارت شکل بگیرد تا مردم را قادر سازد که آموزش ببینند برای مشاغل که به زودی در آن وارد خواهند شد.
• مهندسی و زیرساخت: سرمایه‌گذاران باید به این اعتماد برسند که مکانی که آن­ها در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند باید در برابر سیل محافظت شده و از زیرساخت‌های مدرن مانند مخابرات، حمل و نقل، مهندسی رودخانه، برق، آب و فاضلاب برخوردار شود. سرمایه‌گذاری‌های موجود در مرکز شهر نیز به این مراقبت‌ها نیاز دارد. رودخانه باید مدیریت شود.

برنامه‌های اقدام

• سایت‌های جدید توسعه اقتصادی

مجموعه‌ای کلیدی از سایت‌های توسعه یافته در امتداد آب‌کنار به رنسانس اجتماعی و اقتصادی کلاید کمک خواهد کرد.

• احیاء زمین‌های خالی و متروک

در مجموع، در امتداد کریدور آب‌کنار کلاید حدود 306 هکتار از زمین‌های ثبت شده خالی و متروک به نظر می‌رسند. برای آماده‌سازی و بازآفرینی این زمین‌ها سرمایه‌گذاری قابل توجهی نیاز می­‌باشد. از آن‌جایی که سرمایه عمومی برای مقابله با این نوع سایت‌ها آورده می‌شود، تمرکز بیشتر بر روی نواحی دارای اهمیت استراتژیک است که با تقاضای بازار و علاقه بخش خصوصی کار می‌کند.

• بازآفرینی جامعه

بازآفرینی پایدار آب‌کنار کلاید معنی نخواهد داشت مگر این‌که این فرآیند تغییر شامل جوامع شده و برای مردمی که در محیط‌زیست با کیفیت پایین رودخانه زندگی می‌کنند، فرصت‌های جدید را خلق کند. برای بازآفرینی جامعه، 7 نوع جریان و اقدام صورت گرفته است که در مجموع با اعتبار حدود 100 میلیون پوند در مدت 15 سال شکل خواهد گرفت. سرمایه‌گذاری در مسکن که شامل ساخت بیش از 15000 واحد مسکونی می‌شود، استفاده از مزیت­های ساختمان­های تاریخی و با اهمیت‌تر این‌که کلاید باید تمیز، امن و استقبال کننده باشد.

• حمل و نقل عمومی مدرن و با کیفیت بالا

حمل و نقل عمومی شامل سیستم حمل و نقل سریع و سبک (LRT) با کیفیت و کیفیت کریدورهای اتوبوس، نقش حیاتی را در بازآفرینی این آب‌کنار بازی می‌کند. هزینه سیستم LRT برای آب‌کنار کلاید حدود 300 میلیون پوند تخمین زده شده است.

• زیرساخت‌های جاده‌ای مناسب

روشن است که برای رسیدن به شبکه‌های ارتباطی مورد نیاز و حرکت وسایل نقلیه در طول و سراسر آب‌کنار کلاید تعدادی از جاده­های اصلی نیازمند بروز رسانی و یا توسعه می‌باشند.

• شش نقطه تقاطع اضافی

در این مورد چندین نقطه اتصال که هر کدام مزیت خاص خود را برای کلاید دارد در نظر گرفته شد. مجموعه‌ای از پل پیاده که برای ایجاد فعالیت‌های بین رودخانه و دسترسی بسیار با اهمیت است و همچنین پل‌های جاده‌ای که حیاتی هستند و فرصتی را برای حمل و نقل خصوصی و عمومی و عابر پیاده فراهم می­‌کنند تا از رودخانه عبور کنند.

• مهندسی رودخانه و راه‌کارهای پیشگیری از سیل

در آب‌کنار کلاید خطر سیل وجود دارد. راه‌حل برای پیشگیری از سیل در رودخانه کلاید استفاده از ترکیبی از مکانیزم دفاعی از جمله ارتقا و استحکام دیواره رودخانه و ساخت یک سد طبیعی در پایین رودخانه در کلوین است. هزینه تخمین زده شده برای چنین کاری حدود 600 میلیون پوند می‌باشد.

• عرصه عمومی و سرمایه‌گذاری در طراحی شهری

مجموعه‌ای از پروژه‌ها در مرکز شهر از رنفرو و ساحل کلاید نیازمند اجرا هستند تا آستانه کیفیت و سرمایه بخش خصوصی در آن جذب شود. دسترسی عمومی و توسعه فضاهای سبز موجود و جدید نیز بسیار با اهمیت است.

نقاط دارای اهمیت

1. مرکز شهر گلاسکو (آب‌کنار مرکزی)^[9]
2. پسفیک کی و SECC (آب‌کنار جهانی)^[10]
3. گوان بزرگ و بندر گلاسکو (زندگی، آموزش، درآمد)^[11]
4. کناره رنفرو و اسکاتستون (اتصال شمال و جنوب)^[12]
5. ساحل کلاید (تصرف دوباره روح ساخته شده کلاید)
6. ارسکین و کیل پارتری قدیمی (شهرهای حاشیه رودخانه)^[13]

مزایای اقتصادی

بازآفرینی آب‌کنار کلاید طیف وسیعی از مزایا را به جوامع محلی، به ناحیه شهری بزرگ گلاسکو و در کل اسکاتلند ارائه خواهد کرد.

• محلی

با اتصال مجدد جوامع به رودخانه و تامین امنیت برای توسعه مجدد سایت‌­های متروک و رها شده آب‌کنار با تبدیل رودخانه و سواحل آن از متروکه به محلی برای کار و سرمایه‌گذاری برای جوامع محلی.

• منطقه‌­ای

برای منطقه شهری بزرگ گلاسکو، توسط سرمایه‌گذاری در منطقه آب‌کنار بین دو محرک اقتصادی مهم منطقه، مرکز شهر گلاسکو و فرودگاه بین­‌المللی گلاسکو قرار گرفته است. این امر تمرکز فعالیت­‌های اقتصادی جدیدی را که قابلیت دسترسی به شهر مهم مرکزی را ایجاد خواهد کرد.

• ملی

با بهره­‌گیری از فرصت­‌هایی که توسط آب‌کنار کلاید در توسعه اخیر گلاسکو و اقتصاد شناور متعادل ادینبورگ در سوی دیگر از کمربند مرکزی ارائه می‌­شود. این وضعیت برد-برد ناکارآمدی توسعه و تراکم در منطقه شهری ادینبورگ را کاهش خواهد داد، و جذب توسعه در یک منطقه که در آن با استفاده از ظرفیت­‌های بازار کار و تحت کاربری زمین صورت می­‌گیرد. بازآفرینی کلاید در شهر مهم مرکزی در قلب اسکاتلند است که می­‌تواند در عرصه بین­‌المللی به رقابت بپردازد.

ارزیابی بر اساس مقیاس کلی توسعه

• 400000 متر مربع اداری
• 75000 متر مربع خرده فروشی
• 15000 متر مربع واحد مسکونی
• 94000 متر مربع تفریحی
• 130000 متر مربع کاربری­‌های دیگر (از جمله صنعتی و آموزشی)
• بیش از 33000 شغل بطور مستقیم و 7700 شغل عمرانی
• افزایش رقابت در منطقه شهری و اسکاتلند.
• حفظ افراد با استعداد که منجر به یک پایگاه مهارت­‌های پیشرفته خواهد شد.
• افزایش دسترسی به بازار کار، حرکت و همگرایی
• کاهش نرخ بیکاری و عدم فعالیت اقتصادی
• افزایش انسجام اجتماعی و مخصوصاً در جوامع محلی
• افزایش پویایی در منطقه آب‌کنار و در جوامع مجاور
• استفاده دوباره از مناطق متروک و رها شده
• کمک به اولویت­‌های اجرایی عدالت اجتماعی
• ایجاد یک مقصد گردشگری سرزنده

پی نوشت

[1] Clyde

[2] Glasgow Green

[3] Dunbarton

[4] The Clyde Waterfront Working Group

[5]  Erskine Bridge

[6]  Glasgow City Council

[7]  Renfrewshire Council

[8]  West Dunbartonshire Council

[9]  (Glasgow City Centre (Central Waterfront

[10]  (Pacific Quay and SECC (the Global Waterfront

[11]  (Greater Govan and Glasgow Harbor (living, learning, earning

[12]  (Renfrew Riverside and Scotstoun (north and south reunited

[13]  (Ereskine and old Kilpatrick (Riverside Towns

منابع

• عابدی، محمد جواد. (1395). طراحی فضاهای شهر در حاشیه رودخانه­‌ها با رویکرد بازآفرینی شهری (نمونه موردی: حاشیه رودخانه کابل در مرکز شهر). پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس. استاد راهنما: دکتر محمدرضا پورجعفر، استاد مشاور: دکتر احسان رنجبر.
• .CWWG. (2002). the Clyde Waterfront Regeneration plan
• (clydewaterfront.com (Accessed on 2015