سمینار “بازآفرینی فرهنگ مبنا و تجربه‌های شهری معاصر در ایران” در 17 و  18 مهرماه 1396 توسط انجمن طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران با سخنرانی سهند لطفی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شیراز، محمد سعید ایزدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا و معاون وزیر راه و شهرسازی، محمدرضا پورجعفر، مجتبی رفیعیان، احسان رنجبر اعضا هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس، زهرا نژاد بهرام عضو شورای شهر تهران و با حضور علاقه‌مندان به موضوع بازآفرینی فرهنگ مبنا در خانه گفتمان شهر و معماری برگزار شد.

در روز اول سمینار سهند لطفی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شیراز با اشاره به مفهوم فراگیر فرهنگ بیان کرد که سه نکته توجیه‌کننده هدایت بازآفرینی توسط فرهنگ است. نکته اول این است که فرهنگ با دارا بودن قدرت اقتصادی قادر است چرخ ازکارافتاده شهرها رو به کار اندازد. دوم آنکه فرهنگ به‌نوعی ایجاد کردن وفاق اجتماعی و هویت‌مندی است و با نزدیک کردن نیروهای مختلف قادر است تا زبان مشترکی را برای هدف توسعه برقرار سازد و نکته سوم این است که فرهنگ می‌تواند به بازابداع و یا بازتولید شهر منجر شود. ایشان در ادامه در خصوص مفهوم‌سازی بازآفرینی فرهنگ‌مبنا به تفصیل به مباحثی نظیر سیر تحول رویکرد فرهنگی در بازآفرینی شهری، الگوهای اثرگذاری فرهنگ بر بازآفرینی شهری و مکان محوری در بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا و تجربه دوسویه بازآفرینی فرهنگ مبنا پرداخت. وی همچنین افزود که موفقیت بلندمدت پروژه‌های بازآفرینی فرهنگ‌مبنا به کمک تزریق فرهنگ به فضا تامین نشده و بایست تا حد امکان  فرهنگ خود محرک باشد.

محمدرضا پورجعفر، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس به بیان دیدگاه‌های خود با موضوع خرده‌فرهنگ‌های ایرانی و فضای شهری پرداخت و گفت: خرده‌فرهنگ‌ها که می‌توان از آن‌ها با عنوان فرهنگی درون فرهنگ دیگر نام برد، گروهی با عقاید، اخلاق، رسوم، فعالیت‌هایی ویژه هستند که با فرهنگ معمول جامعه اندکی تفاوت دارند. خرده‌فرهنگ‌ها شامل بسیاری از عناصر فرهنگ کلی‌تر هستند‌ و جزئی از آن محسوب می‌شوند اما شامل جنبه‌های خاصی هستند که در فرهنگ کلی­تر نمی‌باشد. خرده‌فرهنگ‌ها به جهت منحصر‌به‌فرد بودن می‌تواند برندینگ ایجاد ‌کنند که متأسفانه در کشور ما به خوبی از این فرصت استفاده‌نشده است. ایشان همچنین افزود ایده تجلی خرده‌فرهنگ‌ها در فضاهای شهری به‌عنوان پاسخی به بخشی از مشکل شهرهای امروزی می‌تواند آغازی امیدوارکننده باشد. فرهنگ، دین، باور‌ها، بایدها، نباید‌ها می‌تواند راهکارهایی باشند تا هویت و حس ‌تعلق در جامعه به رشته عمل دربیاید.

محمد سعید ایزدی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با اشاره به کارآمدی بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در جوامع مختلف بر موضوع تجربه‌های ایرانی بازآفرینی فرهنگ‌مبنا متمرکز شد. ایشان در ابتدا بر این نکته تأکید کرد که روند تکاملی و منسجم غرب از دهه 1980در زمینه رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا، در ایران گام‌به‌گام طی نشده و هدف از نسبت دادن این رویکرد به تجارب ایران این است که با یافتن وجوه مشترک زمینه‌ شکل‌گیری این جریان در آینده پیشرو فراهم آید. همچنین ایشان به جریان هم‌راستا و نزدیک بازآفرینی حفاظت مبنا با جریان بازآفرینی فرهنگ‌مبنا اشاره داشت که هر دو جریان باعث شده‌اند تا بازآفرینی شهری روند تکاملی خود را طی کند. به همین دلیل برخی از تجارب معرفی‌شده در ایران دارای هم‌پوشانی‌ در قلمرو‌های بازآفرینی حفاظت مبنا و بازآفرینی فرهنگ‌مبنا هستند. ایشان به مجموعه اقدامات آغازین سازمان‌های دولتی پیش از انقلاب و بعد از انقلاب در زمینه بهره‌برداری مجدد از ساختمان‌های تاریخی و بافت‌های تاریخی اشاره کرد که دارای نقاط مشترک با جریان بازآفرینی فرهنگ مبنا است. وی همچنین به  سند ملی راهبردی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری اشاره کرد که توانسته است زمینه شروع برنامه عملیاتی در زمینه بازآفرینی شهری و رویکردهای حفاظت از بافت‌های تاریخی- فرهنگی را ارائه دهد.

زهرا نژادبهرام، عضو هیئت‌رئیسه شورای اسلامی شهر تهران به این نکته پرداخت که عناصر هویت شهری بیشتر از آنکه نیازمند بازآفرینش باشند نیازمند بازخوانی هستند. ایشان با بیان این مطلب که مکان فی النفسه دارای هویت نیست و زمانی که در ارتباط با انسان و خاطرات مشترک قرار می‌گیرد معنادار می‌شود بیان کرد که تنها راه برای بازخوانی هویت مشترک و هویت جمعی در بافت‌های آسیب‌دیده شهری بهسازی محیطی است. ایشان در ادامه عنوان کرد در بافت‌های فرسوده ما امکان مشارکت مردم در حال حاضر وجود نداشته است. آنچه در واقع اتفاق افتاده شراکت مردم و دست یافتن به منافع کوتاه‌مدت بوده است و تنها زمانی مشارکت مردم در بافت‌های فرسوده محقق می‌شود که هویت جمعی مردم بازخوانی شود.

ساعت انتهایی روز اول سمینار  به پنل مشترک و گفتگوی مدیران اجرایی کشور، اعضای شورای شهر و اساتید دانشگاهی در کنار دانشجویان وعلاقه‌مندان به این حوزه اختصاص یافت.

در روز دوم سمینار مجتبی رفیعیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس، به موضوع بازآفرینی فرهنگ‌مبنا و رقابت‌پذیری پرداخت و عنوان کرد که افزایش پدیده فرهنگ، طی فرایندی تدریجی، از مفهومی جانبی در برنامه‌ریزی به رهیافتی پایه‌ای در جریان مرمت شهری تبدیل‌شده است و به‌عنوان محور اساسی بازآفرینی شهری خود را در قالب بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا تثبیت کرده است. ایشان با طرح این سؤال که چگونه می‌توان در عین پایبندی به فرهنگ به الزامات رقابت‌پذیری پاسخگو بود بیان کرد: اگر ما بخواهیم نفس رقابت‌پذیری را که در ادبیات نئولیبرالیسم به شدت وجود دارد و تک فضایی ایجاد می‌کند را کم کنیم و همچنان رقابت را به عنوان ارزش در نظام سیاست‌گذاری شهری ترویج بدهیم می‌توانیم از ابزار بازآفرینی فرهنگ‌مبنا استفاده بکنیم. ایشان افزود: به دلیل گستره قدرتمندی که بازآفرینی در جذب مشارکت گسترده گروه‌ها ذینفع، جامعه مدنی، جامعه محلی و صنایع بومی-مکانی دارد می‌تواند لبه‌های تند رقابت‌پذیری را که ممکن است به جریان‌های عدالت، اخلاق و زیست‌محیطی آسیب رساند را جبران سازد.

احسان رنجبر، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس و دبیر علمی سمینار عنوان کرد: رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا انطباق‌پذیری بسیار خوبی با ماهیت شهرها و ماهیت اندیشه ایران دارد و آن هم به علت سوابق غنی فرهنگی شهرهای ایران است. ایشان ضمن اشاره به اهمیت دیدگاه‌های دهه‌های 70 و 80 میلادی به عنوان پشتوانه قرن حاضر به جایگاه مهم تجارب در این قرن اشاره کرد که حتی می‌تواند زمینه‌ساز رویکردهای مختلف باشد. در همین ارتباط در شکل‌گیری بازآفرینی فرهنگ‌مبنا تجارب شهری بسیار تأثیرگذار بوده است. ایشان در ادامه به مقایسه تطبیقی تجارب بازآفرینی فرهنگ‌مبنا و چالش‌های شهر ایرانی در این خصوص پرداخت. از جمله این چالش‌ها در زمینه بازآفرینی فرهنگ‌مبنا، چالش نادیده گرفتن تبلیغات به عنوان  صنعت خلاق در معرفی و مشارکت رویدادهای فرهنگی، چالش ادراک مفهوم و زمینه‌های فرهنگی در تولید فضای شهری، چالش برنامه‌ریزی، مدیریت و نظارت فرایند بازآفرینی در فقدان متخصص آموزش‌دیده، چالش زوال شهری و … بوده است.

در ادامه نشست سپیده افسری، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس، گزارشی از منابع اصلی در حوزه بازآفرینی فرهنگ‌مبنا ارائه داد.

ساعتی از نشست  نیز به پنل مشترک و همفکری و گفتگوی اساتید دانشگاهی در کنار دانشجویان ، حرفه‌مندان و علاقه‌مندان به این حوزه اختصاص یافت.

لازم به ذکر است که این سمینار یکی از پیش‌برنامه همایش بین‌المللی ” آینده فضاهای عمومی شهری-FUPS2018” بوده است که در 3- 5 مهرماه سال1397 توسط انجمن علمی طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس و همکاری شرکت عمران و بهسازی شهری ایران برگزار خواهد شد. همچنین جهت تهیه فیلم های سمینار بازآفرینی فرهنگ مبنا در قالب لوح فشرده با شماره 09365318929 در ارتباط باشید.