معرفی کلی

اراضی متروکه کارخانه کاغذ دامتر¹ با مساحت 37 آکر (15 هکتار) در منطقه شادیر² در حوزه آب­‌کنار رود اوتاوا³ واقع شده است به‌­طوری­‌که بخشی از آن در شهر اوتاوا (در ایالت اونتاریو) و بخشی دیگر در شهر گاتینو⁴ (در ایالت کبک) قرار دارد. موقعیت سایت در محدوده مرکزی شهر اوتاوا (پایتخت کانادا) و دسترسی آن به آب، پتانسیل ویژه‌ای را برای باز­توسعه آن ایجاد کرده­ است.

کارخانه دامتر در سال 2007 تعطیل شد و سال 2013 شرکت Windmill اراضی آن را خریداری کرد. پس از موافقت انجمن شهر اوتاوا و گاتینو با پهنه­‌بندی جدید و تصویب طرح در کمیسیون پایتخت ملی⁵، پروژه Zibi در سال 2015 با همکاری شرکت‌های Windmill و Dream آغاز شد. اجرای پروژه در 6 فاز برنامه‌ریزی شده است و تخمین زده می‌شود تا سال 2030 نیز به‌­طول بیانجامد. میزان سرمایه­‌گذاری مورد نیاز برای توسعه مجدد این سایت، بیش از یک میلیارد دلار برآورد شده است. این پروژه شامل توسعه‌های مسکونی و تجاری، یک هتل، پارک­‌های ساحلی، فضاهای باز، شبکه پیاده و مسیرهای دوچرخه می­‌شود.
Zibi به معنای رود در زبان آلگانکوین⁶ (زبانی مربوط به شاخه­‌ای از اقوام اولیه⁷ ساکن آمریکای شمالی و بالاخص کانادا) نامی است که برای این پروژه انتخاب شده است. انتخاب این نام ضمن به­‌رسمیت شناختن تاریخ غنی مردم آلگانکوین در این منطقه، اهمیت رود اوتاوا را برای این واحد همسایگی نشان می‌دهد.
با توجه به اینکه کل دره اوتاوا و بسیاری از مناطق شرق اونتاریو جز قلمرو آلگانکوین­‌ها بوده است، توسعه‌­دهندگان قصد دارند کار و مشارکت با گروه‌­های اقوام اولیه را ادامه دهند و با استفاده از ابتکارات ویژه، در طراحی سایت به میراث آن­‌ها توجه کنند، مانند: دسترسی به آبشارها، توجه به مسیرهای اقوام اولیه درون سایت و اتصال به مسیرهای اطراف و اماکن مهم و مقدس.

چشم­‌انداز پروژه و کلیات طرح

چشم­‌انداز طرح، توسعه یک اجتماع پایدار در سطح جهانی با یک شخصیت و حس مکان ویژه است که با توجه به ارزش­‌ها و مناظر اطراف شکل می­‌گیرد. تبدیل اراضی آلوده و متروکه منطقه شادیر به اجتماعی پایدار در سطح جهانی که بهترین‌­ سطح زندگی شهری را با آب­‌کناری سرزنده ترکیب می­­‌کند، آبشار شادیر و بخش­‌هایی دیگر از آب­‌کنار اوتاوا را که بیش از صد سال به روی مردم بسته شده بود، در دسترس عموم قرار می­‌دهد. بازتوسعه به­‌صورت مختلط، در یک فرم فشرده و با استفاده از بناهای میراثی موجود، در کنار ساختمان‌های جدید و مدرن اتفاق می‌افتد که بر حمل‌ونقل فعال و پایدار در سراسر شبکه خیابا‌‌‌ن‌­ها، با اولویت پیاده و دوچرخه تأکید می‌کند.
این سایت از جهات زیادی منحصر به‌­فرد است: قرار گرفتن در لبه رود اوتاوا و تقسیم سایت بین دو شهر اوتاوا و گاتینو. در اوتاوا، سایت شامل دو جزیره شادیر و آلبرت می­‌شود. این جزایر به­‌صورت فیزیکی به­‌واسطه کانال­‌های رودخانه از دو شهر جدا هستند و فرصتی را برای ایجاد یک حس مکان ویژه در بین ساختمان­‌های میراثی ایجاد می­‌کند. در گاتینو، اراضی در حدود هسته مرکزی شهر هستند و فرصت را برای امتداد بافت شهری به سایت و لبه رود فراهم می­‌کند.

اصول توسعه

شروع فرآیند طرح‌­ریزی، با مذاکره با گروه‌­های ذینفع مانند دولت­‌های محلی، کمیسیون پایتخت ملی، اقوام اولیه و… انجام شد. نتیجه این مذاکرات، تبیین اصول توسعه هشت‌­گانه­‌ای در راستای تحقق چشم‌­انداز ایجاد یکی از پایدارترین اجتماعات­ دنیا و نیز فراهم شدن چارچوبی مطابق با زمینه محلی این اصول بود. اجرای این اصول ضمن تحقق چشم­‌انداز اجتماع، مکانی را برای زندگی، کار و تفریح مردم و همچنین مقصدی را برای بازدید کنندگان از ناحیه پایتخت ملی ایجاد می­‌کند.

• بزرگداشت میراث: تأکید بر مناظر طبیعی و میراث تاریخی-فرهنگی و صنعتی، بازاستفاده منطبق بر بناهای میراثی.
• ارتباط مؤثر: ایجاد ارتباط قوی بین دو سمت رودخانه با ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه و سیستم­‌های حمل­‌ونقل عمومی.
• زندگی سالم: تشویق به زندگی سالم از طریق دسترسی به پارک‌­ها، امکانات تفریحی، مسیر پیاده‌­روی و دوچرخه و پلازاها برای گردهمایی‌‎­های اجتماعی.
• سیستم اکولوژیکی: استفاده از چارچوب اجتماع یک سیاره‌­ای⁸ برای طراحی پایدار و دوستدار محیط زیست.
• آب‌کنار سرزنده: ایجاد امکانات شهری متنوع در کناره آب مانند: اسکله سرزنده، فضاهای اجتماعی، رستوران­‌ها و تفرجگاه­‌های ساحلی با کف چوبی.
• اجتماع کامل و خودکفا: ایجاد مکانی برای زندگی، کار، تفریح و یادگیری، اختلاط کاربری، تنوع مسکن و شغل.
• پرورش افکار نو و خلاقانه: ایجاد مراکزی برای تسهیل روند مشارکت و بروز خلاقیت‌ها.
• ایجاد و تقویت دیدها: بهره‌گیری حداکثر از مناظر مانند دید به ساختمان پارلمان، گالری ملی، موزه جنگ، پارک گاتینو، خط آسمان اوتاوا و گاتینو، رودخانه و آبشار.

موانع توسعه

درحالی­‌که ویژگی­‌های فرهنگی و طبیعی سایت، فرصت‌­های زیادی را فراهم می­‌کند اما موانعی هم در توسعه وجود دارد:

• سایت به‌­صورت فیزیکی توسط خیابان شمالی-جنوبی و رودخانه اوتاوا قطع می‌­شود و این مسئله، چالش‌­هایی را برای زیرساخت‌­ها و دیگر ارتباطات فیزیکی می‌شود.
• خیابان شمالی-جنوبی ممکن است پر تراکم و پر سر و صدا باشد. این مسیر یکی از تنها دو مسیر بین ایالتی برای عبور کامیون است. اتصال پیاده و دوچرخه نیز، بسیار ضعیف است.
• سایت آلوده است و باید به­‌طور جدی پاکسازی شود.
• حوزه‌­های قضایی چندگانه، مسئولیت را در بخش­‌های مختلف بازتوسعه دارند.
• طراحی سایت باید بین نیازهای آینده ساکنان و کارکنان با توریست­‌ها و بازدیدکنندگان تعادل ایجاد کند.
• مه حاصل از آبشارها، ممکن است در زمستان باعث یخ‌­زدگی در بخش­‌هایی از سایت شود و جریان سریع آب خطراتی را ایجاد کند.
• حق­ آبه‌­های سایت به قرن­‌ها پیش باز می­‌گردد و به راحتی قابل انتقال نیستند.
• زیرساخت­‌های وجود در سایت محدود و کهنه هستند.

پی‌نوشت

1. Domtar
2. Chaudière area
3. Ottawa
4. Gatineau
5. National Capital Commission
6. Algonquin
7. در کانادا، برای اشاره به مردم بومی قاره آمریکا معمولاً از این واژه به­‌جای کلمه نامناسب Indians (هندی) استفاده می­‌شود.                            First Nations
8. اگر همه مردم جهان به سبک مردم آمریکای شمالی زندگی کنند، به جای یک کره زمین، به پنج کره زمین نیاز است. اجتماع یک سیاره‌ای جایی است که ساکنان آن می‌توانند با شیوه زندگی یک سیاره‌ای زندگی کنند.      One Planet Community

منابع

• قبولی، الیاس. (1396). طراحی شهری در سایت‌های متروکه صنعتی (نمونه موردی: کارخانه قند کرج). پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس. استاد راهنما: دکتر محمدرضا پورجعفر، استاد مشاور: دکتر احسان رنجبر.
• .Windmill Development Group & Dream Unlimited Corporation. (2015). Domtar Lands Redevelopment
• .Windmill Development Group. (2015). Zibi One Planet Action Plan
• [www.zibi.ca [Accessed on 2017