مقدمه

شهر سویا (Seville)، مرکز ایالت خودمختار آندلس (Andulucia) در جنوب اسپانیا، شهری ساحلی¹ با جاذبه‌های دیدنی و توریستی گوناگون به ویژه اماکن تاریخی-فرهنگی مانند کاتدرال، قصر آلکازار، ارک ماریا لوییزا و … است. در دهه گذشته سویا دگرگون شده است و از کلانشهری پرترافیک در یک بستر تاریخی راکد به شهری سرزنده مبتنی بر دوچرخه و تراموا بدل شده که هنر گذشته خود را بازیابی می‌کند و به زیبایی توانسته بین تاریخ کهن و زندگی مدرن انطباق برقرار کند. Lonely Planet، بزرگ‌ترین ناشر کتاب‌های راهنمای سفر در جهان، سویا را به عنوان بهترین شهر برای سفر و بازدید در سال 2018 برگزیده است. شهری مملو از معماری، تاریخ و زندگی پر جنب و جوش که تعدادی از مشهورترین کلیساهای جهان، خیابان‌های پیچ در پیچ و هنرمندان سبک موسیقی فلامنکو را در خود جای داده است.

در میان شهر زیبا و تاریخی سویا، سازه‌ای خارق‌العاده‌ ساخته شده که امروزه یکی از مهم‌ترین نمادهای سویا محسوب می‌شود. متروپل پاراسول (Metropol Parasol) یک سازه بزرگ چوبی است که به صورت یک توسعه مختلط (شامل استفاده‌های تجاری، تفریحی و فضای عمومی) و چند سطحی با معماری آیکونیک در پلازای انکارناسیون (Plaza de la Encarnación) در بخش قدیمی و بافت متراکم قرون وسطایی شهر سویا ساخته شده است. ساخت سازه با هدف بازتوسعه پلازای انکارناسیون که سال‌ها به عنوان پارکینگ مورد استفاده بود، انجام شد و آن را به یک میدان و مرکز شهری سرزنده تبدیل کرد. طراحی آن طی برگزاری یک مسابقه به یورگن مایر (Jürgen Mayer)، معمار آلمانی واگذار شد و پروژه در آوریل 2011 با هزینه بالغ بر 100 میلیون یورو تکمیل شد. متروپل پاراسول، به خاطر شکل ظاهریش در بین مردم محلی به قارچ‌های انکارناسیون (Las Setas de la Encarnación) شناخته می‌شود؛ سازه‌ای که مانند سایبان (parasol) بخش قابل توجهی از پلازا را تحت پوشش قرار داده و با ابعاد 150*70 و ارتفاع 28.5 متر، بزرگ‌ترین سازه چوبی دنیا است.

معرفی سازه

متروپل پاراسول شامل شش چتر در قالب قارچ‌های غول پیکر است که طراحی آن با الهام از گنبد کلیسای جامع سویا و درختان فیکوس در پلازای کریستو بورگوس (در نزدیکی همین سایت) انجام شده است. کلاهک‌های این قارچ‌ها با اتصال به یکدیگر، یک سقف واحد را تشکیل می‌دهند. حجم این سازه از ورقه‌های چوبی متقاطع ساخته شده که در ترکیب با هم، فرم‌های موجی‌شکل و ارگانیکی را ایجاد کرده‌اند که در تضاد با بدنه پلازا است. سقف سازه توسط شش سیلندر استوانه ای از بتن مسلح (همان تنه قارچ‌ها) پشتیبانی می‌شود و سطوح مختلف سازه را به هم متصل می‌کنند. ستون‌ها نقاط مهم دسترسی به سطوح مختلف (موزه در زیر و همچنین به پلازا و سطح پانوراما در بالا) و معرف یک رابطه منحصر به فرد بین شهر تاریخی و معاصر می‌شوند. شخصیت التقاطی متروپل پاراسول، یک توسعه پویا برای فرهنگ و تجارت را در قلب شهر سویا آغاز می‌کند. تضاد و ترکیب کاربری‌های مختلط (خاطرات، تفریحی و تجاری) تاریخی و معاصر، این پروژه را به عنوان یک نشانه‌ای بی نظیر معرفی می‌کند.

این مجتمع در چهار سطح سازماندهی شده است:
1. سطح زیر زمین، موزه باستان‌شناسی آنتیکاریوم (The Antiquarium archaeological museum)، موزه‌ای برای بقایای رومی و موریش که در حفاری این محل کشف شده بود. طراحی خاص این موزه توسط معمار اهل سویا Felipe Palomino González انجام شده است.
2. سطح خیابان، مرکز خرید یا بازار جدید مرکزی.
3. بر روی سقف این بازار، یک فضای باز عمومی است که سایبان‌های چوبی بر آن سایه می‌کند و برای رویدادهای عمومی استفاده می‌شود. این فضا با پلکان وسیع به سطح خیابان مرتبط می‌شود.
4. سطح سقف سازه که شامل مسیرها، رمپ‌ها و تراس‌های پانورامیک و یک رستوران و یک فضای چند منظوره است و بهترین دیدها را به مرکز شهر ارائه می‌دهد.

پیشینه تاریخی فضا

در سال 1810 در دوره تهاجم فرانسوی‌ها به سویا، کلیسای Incarnation) Encarnación=تجسم) تخریب شد و در سال 1820 به جای آن، مجموعه ساختمانی بازار ساخته شد. با تخریب کلیسا و پیوند آن به دو پلازای کوچک موجود پیرامونش، یک فضای خالی بزرگ در محله Alfalfa تشکیل شد که در اصلاحات عمومی خیابانی 1845 تثبیت شد و به نام “Plaza de la Encarnación” تغییر نام یافت؛ فضایی مستطیل شکل با ابعاد 150*80 که در مرکز هندسی محدوده تاریخی سویا قرار داشت. این محل در قرن 18، برای جای‌گذاری اولین فواره آب آشامیدنی سویا و حتی زمانی هم محل تقاطع کاردو و دکومانوس شهر رومی بود. از قرن نوزدهم پلازای انکارناسیون حقیقتاً به عنوان میدان اصلی و بازار اصلی شهر شناخته شد؛ هر چند از پیش نیز فروشگاه‌هایی در آن وجود داشت. این میدان در طول بیش از یک قرن دچار تغییراتی نشد تا این‌که بخش جنوبی ساختمان بازار در سال 1948 برای برنامه‌های بازسازی شهری و ایجاد ارتباط مستقیم محور شرقی-غربی بافت تاریخی، تخریب شد. با این حال، بازار تا سال 1973، یعنی زمانی‌که باقیمانده ساختمان هم تخریب شد، پا بر جا بود. با تخریب بازار انکارناسیون، میدان اهمیت شهری خود را از دست داد و فضای آن به عنوان پارک ماشین یا دپوی اتوبوس مورد استفاده قرار گرفت. در دهه 1990، کار نوسازی با چشم‌انداز دوباره فعال کردن تجاری منطقه آغاز شد و شهر تصمیم به ساخت پارکینگ زیرزمینی و فضا برای بازار در بالای زمین گرفت. اما در میان عملیات، با کشف خرابه‌های دوران رومی و موریش، ساخت و ساز پس از صرف 14 میلیون یورو متوقف شد و میدان به یک محوطه حفاری باستان‌شناسی تبدیل شد؛ وضعیتی که برای کسبه یک مرکز تاریخی که در دهه‌های اخیر تبدیل به یک نقطه مهم در مسیرهای فرهنگی گردشگری بین المللی شده است، خوشایند نبود.

مراحل پروژه

در سال 2004، شورای شهر سویا یک رقابت بین‌المللی برای ایده‌هایی درباره چگونگی بازسازی میدان و فعال‌سازی مناطق مجاور تجاری ترتیب داد. قوانین رقابت واضح و جاه‌طلبانه بود. علاوه بر امکان برنامه پیچیده استفاده، شامل بازار شهری، موزه باستان‌شناسی و میدان عمومی، می‌بایست این پروژه یک نشانه برجسته معماری برای ایجاد جاذبه توریستی جدید باشد. همچنین مقامات محلی می‌خواستند که پروژه از هویت سویا به عنوان یک شهر معاصر موفق حمایت کند مانند پروژه موزه گوگنهایم که توسط فرانگ گری برای بیلبائو ساخته شده بود. از شصت و پنج پروژه دریافت شده، هیئت داوری که توسط شورای شهر تعیین شده بود، تصمیم گرفت “Metropol Parasol”، را که جسورتر از همه در مورد تأثیر بر منظره شهر بود، با نظر گرفتن قابلیت فنی و با برآورد هزینه اولیه 30 میلیون یورو، انتخاب کند.
ساخت و ساز در ژوئن 2005 با هزینه تخمین زده شده 50 میلیون یورو و با انتظار تکمیل پروژه در ژوئن 2007 آغاز شد. اما پروژه به زودی با مشکلاتی مواجه شد و در ماه می سال 2007 به مقامات شهرداری اطلاع داده شد که سازه از لحاظ فنی غیر قابل اجراست. یکی از مشکلات مهم که سازندگان با آن مواجه شدند نوع چوب مصرفی بود. در ابتدا قرار بود که از چوب توس فنلاندی استفاده شود زیرا قدرت تحمل وزن و فشار زیادی دارد اما پس از شروع پروژه معلوم شد که وزن آن‌ بسیار بیشتر از آن‌چه فکر می‌کردند، است و استقامت مورد نیاز را هم ندارد. در نتیجه زمان زیادی صرف ساختن برنامه‌های جایگزین قابل قبول برای تقویت سازه شد، اما به دلیل اضافه وزن غیر ممکن بود. تا در نهایت در آغاز سال 2009 مقرر شد که از فلز هم در ساخت و ساز استفاده نمایند² تا استقامت مورد نیاز را به دست آورند و یا از چسب‌های خاصی استفاده کنند و مهم‌تر از همه این‌که بودجه بیش‌تری برای ساخت اختصاص دادند (دو برابر هزینه تخمینی)، بدین ترتیب پروژه دوباره از سر گرفته شد تا سرانجام در آوریل 2011 به اتمام رسید.

تحلیل و ارزیابی پروژه

در این پروژه ظاهر، مکان، تأخیر و اضافه شدن هزینه ساخت منجر به بحث و جدل عمومی شد. در این رابطه بسیاری آن را به عنوان یک پاسخ نامناسب به هویت فضایی و تاریخی پلازای انکارناسیون می‌دانند. اما کسی نمی‌تواند منکر تبدیل پلازای انکارناسیون از فضایی که طولانی‌مدت نادیده گرفته شده به یک موقعیت جدید به عنوان یک نماد کامل از شهر سویا شود. متروپل پاراسول یک پروژه جدید آیکونیک برای سویا و مکانی برای شناسایی و بیان نقش سویا به عنوان یکی از جذاب‌ترین مقصدهای فرهنگی اسپانیا است. این سازه مانند موزه گوگنهایم بیلبائو، یک پروژه مکان‌سازی شمایل‌وار و بین المللی بود که یک مداخله شهری جدید و پویا را خلق کرد. متروپل پاراسول پتانسیل پلازای انکارناسیون را برای تبدیل شدن به مرکز شهری جدید معاصر کشف کرد. نقش آن به عنوان یک فضای منحصر به فرد شهری در بافت متراکم مرکزی شهر قرون وسطایی شهر سویا، امکان فعالیت‌های متنوعی مانند خاطرات، اوقات فراغت و تجارت را فراهم کرد. یک زیرساخت بسیار پیشرفته به فعال کردن میدان کمک کرد و آن را به یک مقصد جذاب برای گردشگران و مردم محلی به طور یکسان تبدیل کرد. اثر محلی پروژه، توسعه، فال‌سازی و نوسازی در مناطق مجاور و همچنین یک مکان جذاب و اجتماعی برای کل شهر و محیط اطراف است و تآثیر جهانی آن، سویا را به عنوان یک شهر متمرکز برای ارائه تاریخ معماری و فرهنگ غنی معرفی می‌کند و نمونه‌ای اولیه برای فضای شهری قرن 21 محسوب می‌شود.

پی‌نوشت

1. تنها بندر رودخانه‌ای اسپانیا در کناره رود گوادالکیویر (Guadalquivir) با فاصله 80 کیلومتری از اقیانوس اطلس.
2. البته استفاده از فلز به صورتی بود که به فرم و ظاهر چوبی پروژه، به عنوان بزرگ‌ترین سازه چوبی دنیا خدشه‌ای وارد نکند.

منابع

Cho, I. S., Heng, C. K., & Trivic, Z. (2015). Re-framing urban space: Urban design for emerging hybrid and high-density conditions. Routledge.

Deviren, A. S., & Tabb, P. J. (2014). The greening of architecture: a critical history and survey of contemporary sustainable architecture and Urban design. Ashgate Publishing, Ltd..

Riley, T. (2005). On-site: new architecture in Spain. The Museum of Modern Art.

http://sevillaciudad.sevilla.abc.es/reportajes/casco-antiguo/cultura-casco-antiguo/plaza-de-la-encarnacion/

https://www.domusweb.it/en/architecture/2011/05/10/waffle-urbanism.html

https://www.lonelyplanet.com/best-in-travel/cities

http://www.pavillon-arsenal.com/data/videos_1aa6c/fiche/7775/100519_sev_projectbookletlight_fd6c2_19fa1.pdf

http://www.publicspace.org/en/works/g315-metropol-parasol