معرفی

پارک چهل‌ بازه از جمله پروژه‌های بزرگ شهری در مشهد است که با هدف توسعه تفریحی و گردشگری شهر، در حال ساخت است. اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ فاز اول آن شامل یک دریاچه و پارک کودک و خانواده، با مساحت ۱۰ هکتار و اعتباری بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسید. بوستان چهل‌ بازه در غرب شهر مشهد و در حاشیه مسیلی به همین نام و در امتداد بزرگراه امام علی، یکی از عناصر ساختاری شهر واقع شده است و از میدان نمایشگاه بین‌المللی تا بلوار دانشجو کشیده شده است.

کال یا مسیل چهل‌ بازه که بستر یکی از سر شاخه‌های رودخانه کشف‌رود است، آب سرریز سد گلستان در جنوب‌‌غرب مشهد را به آن سوی دشت منتقل می‌کند و طولانی‌ترین کال در محدوده شهری مشهد است. مسیل چهل‌ بازه به عنوان یکی از محورهای کلان طبیعی شهر مشهد و همچنین از عناصر ساختاری و استخوان‌بندی شهر مشهد محسوب می‌گردد. زمین‌های حاشیه این مسیل به عنوان یک فرصت شهری کم نظیر با وسعت حدود ۱۱۵ هکتار در غرب مشهد واقع شده است.
مسیل چهل‌ بازه در گذشته، در کنار محلی برای عبور روان‌آب‌ها، تبدیل به مکان تجمع معتادان، موجودات موذی و انواع حشرات از جمله سالک شده بود و هر روز برای مجاوران و ساکنان ابتلا به انواع بیماری‌ها را رقم می‌زد. ریختن و تجمع نخاله‌های ساختمانی نیز معضلی مزید بر آلودگی محیطی در این فضا شده بود. در نهایت مدیریت شهری با توجه به وسعت، موقعیت مکانی و تنوع بافتی چهل‌بازه، بر آن شد تا این مکان را احیا کند. این پارک که عنوان ملی را نیز در کنار خود دارد، ۶۰ الی ۷۰ درصد آن به فضای سبز تبدیل خواهد شد. با احداث پارک مذکور در کنار افزایش فضای سبز و ایجاد مراکز تفریحی و گردشگری برای شهروندان و زائران، دست سودجویان و زمین‌خواران از تصرف اراضی حاشیه این کال کوتاه می‌شود.

طراحی پارک

فرم توپوگرافی زمین در این محدوده پتانسیلی برای ایجاد تپه ماهورهایی مصنوع و دریاچه‌هایی در خط‌ القعرهای این تپه ماهورها می‌باشد که علاوه بر ایجاد جذابیت و زیبایی‌های خاص خود، بایستی راهکاری مناسب برای معماری و سازه ساختمان‌ها در نظر گرفته شود. طرح معماری بستر پارک ملی چهل‌بازه، محدوده یک‌صد هکتاری در پهنه طولی آن، ابتدا به ۸ قسمت تقسیم می‌شود. در مرکز تقریبی هر زون یک دریاچه با ساحل نرم با حداکثر عمق تا کف بستر و تراز لبه آن همسطح متوسط هر زون در بزرگراه امام علی اختیار می‌شود. وسعت هر دریاچه یا کاسه آبگیر در حدود ۱٫۵ تا ۴ هکتار، بستگی به وسعت هر زون معین می‌شود. اختلاف سطح و فاصله هر دریاچه با دریاچه بالا دست و پایین دست به‏ صورت پله‌ای، شیب‌دار، آبشار و اشکال دیگر به هم مربوط می‌شوند. لبه دریاچه‌ها محل اسکله‌‏های قایقرانی، ماهیگیری، اسکی روی آب و رستوران‌ها و تریاها خواهد شد.

در هر زون و در پهنه کنار دریاچه‌ها یک اتفاق مهم مانند: تالار شهر، فرهنگ‌سراها، نمایشگاه بزرگ گل و گیاه، برج چشم‌ انداز، هتل چهل ستاره، ورزشگاه، رصدخانه، باغ وحش، بازارهای روز و دریاچه‌ها و ساختمان‌ها را به هم مربوط می‌کنند. یک تالار بزرگ شهر با ظرفیتی حدود ۸-۷ هزار نفر برای مسابقات و کنسرت‌ها در قلب پارک و حد واسط دریاچه‌ها، یک هتل بزرگ ۲۰۰ اتاقه ۲۰ طبقه در غربی‌‏ترین نقطه پارک در نزدیکی نمایشگاه، با چشم انداز سرتاسر طول پارک، همچنین یک رستوران بزرگ و یک تریا در مجاورت هر دریاچه به همراه دو کمپینگ برای چادر زدن و اقامت صحرایی در حاشیه پارک در طرح دیده شده است.
در حاشیه‌‏های بیرونی و محیطی پارک، زمین‌های کوچک ورزشی وجود دارد که همسایگان پارک را به ورزش و تشکیل تیم‌های محلی بسکتبال و والیبال دعوت می‌کند. در جعبه‌های داخلی و نزدیک به زمین‌های ورزشی، در بدنه دیگر تپه ماهورها، پارک‌های کودک پیش‌بینی شده که حدفاصل زمین‌های ورزشی و پارک‌های کودک را تونل‌هایی در دل تپه به هم مرتبط می‌کند.
این پارک از نظر معماری، جدای از زون‌بندی ارتفاعی و اختلاف سطح دریاچه‌ها، از نظر مبلمان شهری و نشانه‌ها و مجسمه‌ها و دیگر زمینه‌ها، دارای هویتی یکپارچه است. چهره شیب این پارک، با نور آبی دریاچه‌ها و تاورهای بلند ورودی‌ها، چراغ‌ها و پروژکتورهای موضعی، چهره‌ای نمایان از پایین و از آسمان خواهد یافت.
لازم به ذکر است پیش‌بینی حدود ۵۰۰۰ پارکینگ خودرو در افق طرح و در قالب پارکینگ‌های زیرسطحی و همچنین طراحی رینگ‌های مناسب جهت حرکت سواره‌رو و خدمات اضطراری در حاشیه محور امام علی از تمهیدات ترافیکی پارک چهل‌بازه می‌باشد.

تأمین آب

طراحی منحصر به فرد پارک ملی چهل‌ بازه وجه تمایز آن با سایر پروژه‌های مشابه در مشهد است. در واقع طراحی پارک بر اساس جریان فصلی آب رودخانه چهل‌ بازه صورت گرفته و گردش آب سبب دیدنی‌تر شدن پارک می‌گردد. اما این پروژه به حجم بالایی از آب نیاز دارد که تخمین زده می‌شود سالانه ۱۰ تا ۱۵ میلیون متر مکعب عبور آب از رودخانه چهل‌ بازه صورت بگیرد؛ در حالی‌که تقریباً تمامی این آب‌ها بلااستفاده می‌ماند و عبور می‌کند. بر اساس توافق شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان رضوی با شهرداری مشهد در خصوص این پروژه، قرار شده است این شرکت سالی یک میلیون مترمکعب آب برای پروژه تأمین نماید. استفاده از سرریز بند گلستان، حفر چاه، انتقال آب از تصفیه‌خانه شهر به این محل، انتقال آب از سد ارداک و… از جمله گزینه‌های تأمین آب پروژه است.